Coğrafi işaretlerde denetim eksikliği: YUCİTA Başkanı Tekelioğlu'ndan yönetmelik ve enstitü çağrısı
Yöresel Ürünler ve Coğrafi İşaretler Türkiye Araştırma Ağı (YUCİTA) Başkanı Prof. Dr. Yavuz Tekelioğlu, Türkiye'de coğrafi işaret tescilli ürünlerin etkin biçimde korunması ve denetlenmesi için bir denetim yönetmeliği çıkarılması gerektiğini vurguladı.
Küresel boyut ve ekonomik büyüklük
Tekelioğlu, coğrafi işaretlerin uluslararası bir olgu haline geldiğini belirterek dünya satış değerinin 300 milyar dolar100 milyar avro seviyesinde olduğunu ifade etti. Küresel gıda krizleri ve COVID-19 pandemi sürecinin bu dönüşümü hızlandırdığını söyledi.
Denetim ihtiyacı ve mevcut boşluk
Coğrafi işaret tescilinin hem tüketicileri hem de üreticileri koruduğunu, haksız rekabeti engellediğini ve taklitleri önlediğini belirten Tekelioğlu, mevcut yasal düzenlemelerin tescil sahibinin haklarını belirlediğini ancak görevleri netleştirmediğini aktardı. Sonuç olarak, tescil belgelerinin üretim süreçlerine dönüşmediğini, belgelerin çoğunlukla duvarlara asılı kaldığını söyledi.
Tekelioğlu, iç denetimin üreticinin kendi kurallarına göre iyi niyetle üretmesi anlamına geldiğini, buna karşın dış denetimin Avrupa Birliği kriterlerine uygun akredite olmuş bağımsız özel sertifikasyon kuruluşları tarafından yapılmasının gerektiğini vurguladı. Türkiye'de bu alanda ilerleme sağlanamadığını, Tarım ve Orman Bakanlığı'nın gıda maddelerinden sorumlu olmasına rağmen coğrafi işaretlere ilişkin denetim yönetmeliğinin yaklaşık 30 yıldır çıkarılamadığını ifade etti.
Mevcut yasal boşluklar nedeniyle tescilli ürünlerde katma değer yaratılamadığını belirten Tekelioğlu, ülkedeki 1.800 tescilin yalnızca 5-10'unun Avrupa Birliği'ndekilere benzer şekilde işletildiğini söyledi.
Tekelioğlu'nun önerileri
Yapılan açıklamada, coğrafi işaretlerin Türkiye için önemli bir potansiyel taşıdığı, doğru ve etkin bir denetim sistemi ile bu potansiyelin gerçekleştirilmesinin mümkün olduğu ifade edildi. Tekelioğlu, düzenli ve akredite denetimin yanı sıra Coğrafi İşaretler Enstitüsü gibi müstakil bir kurumun kurulması gerektiğini savundu ve bu adımın hem üreticiyi hem tüketiciyi koruyacağını belirtti.
Özetle: Tekelioğlu'na göre Türkiye'de coğrafi işaretlerin korunması ve katma değer yaratması için acilen denetim yönetmeliği çıkarılmalı, dış denetim mekanizmaları güçlendirilmeli ve ayrı bir enstitü kurulmalıdır.
YÖRESEL ÜRÜNLER VE COĞRAFİ İŞARETLER TÜRKİYE ARAŞTIRMA AĞI (YUCİTA) BAŞKANI PROF. DR. YAVUZ TEKELİOĞLU, COĞRAFİ İŞARET TESCİLLİ ÜRÜNLERE İLİŞKİN DENETİM YÖNETMELİĞİ ÇIKARILMASI GEREKTİĞİNİ BELİRTTİ
