TZOB Genel Başkanı Şemsi Bayraktar’ın Ağustos fiyat değerlendirmesi
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, ağustos ayına ilişkin üretici ve market fiyatları ile tarımsal girdi maliyetlerindeki değişimleri değerlendirdi. Bayraktar, aylık verilerde hem üretici hem de market cephesinde belirgin farklılıklar görüldüğünü bildirdi.
Market fiyat değişimleri
Bayraktar, ağustosta markette incelenen 37 ürünün 30'unda fiyat artışı, 6'sında fiyat azalışı ve bir üründe fiyat değişimi olmadığını belirtti. Markette fiyatı en çok artan ürünün yüzde 56 ile yeşil fasulye olduğunu vurguladı. Yeşil fasulyeyi yüzde 55,4 ile kabak, yüzde 39,7 ile salatalık, yüzde 35,8 ile patlıcan ve yüzde 19,2 ile yumurta izledi.
Market fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 9 ile kuru soğan oldu. Soğandaki düşüşü yüzde 6,6 ile domates, yüzde 2,7 ile patates, yüzde 2,3 ile pirinç ve yüzde 1,2 ile sivri biber takip etti.
Üretici-market fiyat farkları
Ağustosta üretici ve market arasındaki farkın en yüksek olduğu ürünün yüzde 335,3 ile havuç olduğunu kaydeden Bayraktar, bunu takip eden farkları şöyle sıraladı: yüzde 299,9 ile kabak, yüzde 293,7 ile limon, yüzde 270,5 ile patlıcan ve yüzde 222,8 ile sivri biber. Bayraktar, ürünlerin üretici ve marketteki satış fiyatlarını örnekleyerek açıkladı: üreticide 11 lira olan havuç markette 47 lira 88 kuruş, 8 lira 38 kuruş olan kabak 33 lira 49 kuruş, 38 lira 75 kuruş olan limon 152 lira 57 kuruş, 10 lira 88 kuruş olan patlıcan 40 lira 30 kuruş ve 14 lira 70 kuruş olan sivri biber 47 lira 45 kuruş seviyesinde satıldı.
Bayraktar ayrıca, ağustosta fiyatı en fazla artan ürünün hem üreticide hem de markette yeşil fasulye, fiyatı en fazla düşen ürünün ise markette kuru soğan, üreticide ise limon olduğunu bildirdi.
Üreticideki fiyat değişimleri
Ağustosta üreticide izlenen 29 ürünün 19'unda fiyat artışı, 6'sında fiyat düşüşü görüldüğünü; kuru soğan, kuru kayısı, kuru incir ve elmada ise fiyat değişimi olmadığını ifade eden Bayraktar, üreticide en büyük düşüşün yüzde 44,6 ile limonda gerçekleştiğini aktardı. Limonu sırasıyla yüzde 24,6 ile sivri biber, yüzde 20 ile maydanoz, yüzde 9,1 ile patates, yüzde 8,3 ile havuç ve yüzde 1,1 ile yeşil mercimek takip etti.
Üreticide en yüksek artışın ise yüzde 152,9 ile yeşil fasulyede görüldüğünü belirten Bayraktar, bunu yüzde 136,7 ile salatalık, yüzde 45 ile patlıcan ve yüzde 30,9 ile kabak izlediğini bildirdi.
Fiyat değişimlerinin nedenleri
Bayraktar, değişimlerin bölgesel üretim, sezon sonu etkileri ve arz-talep dengesinden kaynaklandığını vurguladı. Öne çıkan açıklamalar şunlar:
• Çukurova Bölgesi'nde erkenci çeşit Mayer limon üretiminin fazla olması piyasada limon arzını artırarak fiyatları düşürdü. Geçen yıl yeterli gelir elde edemeyen limon üreticilerinin bu yıl da benzer sıkıntılarla karşılaştığına işaret edildi.
• Yazlık patateste erkenci çeşitlerin bitmek üzere olduğu, orta erkenci çeşitlerde de hasadın başladığı, rekoltenin yüksek olması ve yazlık patatesin depolanamaması nedeniyle üretici fiyatlarının 4,5 lira seviyelerine gerilediği belirtildi. Pazarda ve markette ortalama 14 lira 66 kuruş olan patateste üretici fiyatındaki düşüşün, artan girdi ve işçilik maliyetleri karşısında üreticiyi zor durumda bıraktığı ifade edildi.
• Kuru soğanda üretim fazlalığı nedeniyle fiyatların geçen yılın aynı dönemine göre düştüğü; maliyetlerin altına indiği vurgulandı. Maydanozda mevsim şartlarının elverişli gitmesiyle arz fazlası oluştuğu ve tüketici talebinin sabit kalmasının fiyatları düşürdüğü bildirildi.
• Yeşil fasulye, salatalık, patlıcan ve kabakta sezon sonunun gelmesinden dolayı arzın azalmasının fiyatları artırdığı; kuru fasulyedeki artışın yeni sezon ürünlerin piyasaya girmesinden, sivri biberdeki düşüşün ise arz fazlalığından kaynaklandığı aktarıldı.
Tarımsal girdi fiyatlarındaki değişiklikler
Girdi maliyetlerine ilişkin değerlendirmede Bayraktar, yıllık bazda en fazla artışın yüzde 85,3 ile üre gübresinde görüldüğünü söyledi. Aylık bazda ağustosta temmuza göre gübre fiyatlarındaki değişimler şöyle açıklandı: DAP gübresinin yüzde 4,3, 20.20.0 gübresinin yüzde 6,6, amonyum sülfat gübresinin yüzde 2,1, CAN gübresinin yüzde 0,1 arttığı; üre gübresinin ise yüzde 1,5 düştüğü belirtildi.
Yıllık bazda artış oranları ise şu şekilde verildi: üre gübresi %85,3, DAP %56,9, 20.20.0 %51,7, CAN %39,3 ve amonyum sülfat %33,8.
Enerji ve yem maliyetlerinde Bayraktar, mazot fiyatlarının aylık bazda yüzde 2,7 azalırken yıllık bazda yüzde 21,8 arttığını; hayvancılıkta kullanılan besi yemi fiyatının yıllık yüzde 34,5, süt yeminin ise yüzde 31,8 yükseldiğini kaydetti.
Bayraktar’ın açıklaması çerçevesinde, ağustos verileri üretici ve tüketici fiyatları arasındaki makasın bazı ürünlerde belirgin olduğunu ve girdi maliyetlerindeki artışların üretici gelirleri üzerindeki baskıyı sürdürdüğünü göstermektedir.
