TCMB Başkanı Karahan'dan Enflasyon Raporu sunumu: Fiyat istikrarı öncelik
Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Başkanı Fatih Karahan, yılın 3. Enflasyon Raporu tanıtımı için İstanbul Finans Merkezi'ndeki TCMB yerleşkesinde düzenlenen bilgilendirme toplantısında konuştu. Karahan, 'Fiyat istikrarının sağlanması yolunda aldığımız mesafeyi önemsiyoruz. Bu amaç doğrultusunda, önümüzdeki dönemde de tüm para politikası araçlarını kararlılıkla kullanmaya devam edeceğiz.' ifadelerini kullandı.
Merkez Bankası ailesinin kayıpları
Karahan, Merkez Bankası tarihine derin izler bırakmış dört ismi — Sayın Rüşdü Saracoğlu, Sayın Hasan Ersel, Sayın Süreyya Serdengeçti ve Sayın Ercan Kumcu — kaybetmenin üzüntüsünü paylaştı ve kendilerine rahmet, sevenlerine ve Merkez Bankası camiasına başsağlığı diledi.
Küresel görünüm ve riskler
Karahan, küresel ticaret politikalarındaki belirsizliğin ikili anlaşmalar nedeniyle bir miktar azalsa da yüksek düzeyde devam ettiğini, sektörel ölçekte yüksek tarifelerin yürürlükte kaldığını belirtti. Ayrıca jeopolitik risklerin ve belirsizliklerin küresel iktisadi faaliyet beklentileri ve finansal piyasalar üzerindeki etkilerinin sürdüğünü vurguladı. Buna karşın belirsizliğin son dönemde bir miktar azalmasının küresel büyüme görünümünde sınırlı bir iyileşme yarattığını söyledi.
Para politikası, talep ve üretim
Karahan, sıkı para politikasının etkilerinin kademeli olarak alındığını, yurt içi talebin yavaşlama eğilimini sürdürdüğünü ve talep koşullarının dezenflasyonist etkisinin arttığını aktardı. 2025 birinci çeyreğinde özel tüketimin yıllık büyümesinin yavaşladığı; sıkılaştırma öncesi döneme kıyasla özel tüketimin büyümeye katkısının belirgin biçimde gerilediği ifade edildi. İlk çeyrekte ihracat artışı ve ithalat düşüşü sayesinde net ihracatın büyümeye pozitif katkı verdiği, finansal koşullardaki sıkılığın devamı ile yurt içi talebin zayıfladığı ve dış dengenin iyileştiği vurgulandı.
Sanayi üretim endeksindeki artışın ikinci çeyrekte yavaşladığını, tipik oynaklık gösteren sektörler dışlandığında sanayi üretiminin çeyreklik bazda sınırlı gerileme sergilediğini söyledi. İmalat sanayisinde kapasite kullanım oranının ikinci çeyrekte yataya yakın seyrettiği; temmuzda ise gerilediği belirtildi. Karahan, sanayide kapasite kullanımının son bir yıldır geçmiş dönem ortalamasının altında seyrettiğini aktardı.
İş gücü piyasası ve tüketim eğilimleri
Başkan, manşet işsizlik oranının ikinci çeyrekte bir miktar artmasına rağmen geçmiş dönem ortalamalarının oldukça altında kaldığını; geniş tanımlı göstergelerin ise yüksek seviyesini koruduğunu belirtti. Derlenen ilan başına başvuru verilerinin artışa işaret ettiğini ve iş gücü piyasasında 2018 sıkılaştırma dönemine yaklaşan bir görünüm olduğuna dikkat çekti. Karahan, Bileşik İşgücü Piyasası Endeksi'nin iş gücü piyasasında sıkılığın işsizlik oranının ima ettiğinden daha az olduğunu gösterdiğini söyledi.
Perakende satışların altın hariç daha ılımlı seyrettiği, ikinci çeyrekte altın hariç artışın yavaşladığı, kartla yapılan harcamalarda ise ikinci çeyrekteki artıştan sonra temmuzda sınırlı yükseliş görüldüğü ifade edildi. Kart kullanımına göre düzeltilmiş verilerin özel tüketimle daha uyumlu olduğunu ve böylece tüketim harcamalarındaki ivme kaybının daha net izlendiğini vurguladı.
Talep, çıktı açığı ve cari denge
Karahan, İktisadi Yönelim Anketi verilerinin parasal sıkılaştırmanın iç talepteki dengelenme ile uyumlu olduğunu gösterdiğini belirtti. Farklı yöntemlerle hesaplanan çıktı açığı göstergelerinin ortalamasının yılın ilk çeyreğinde nötre yakın negatif seviyeyi, ikinci çeyrekte ise negatif bölgede devam eden bir görünümü işaret ettiğini söyledi. Buna göre finansal koşullardaki sıkılığın talep koşullarını dezenflasyonist patikaya daha uyumlu hale getirdiği değerlendirildi.
Cari açığın ikinci çeyrekte bir miktar artmasına rağmen iç talep görünümüyle uyumlu ve ılımlı seyrettiğini; temmuz ayına ilişkin geçici verilerin dış ticaret dengesinde iyileşmeye işaret ettiğini aktardı. Karahan, cari açığın milli gelire oranının ikinci çeyrekte %1,3 civarında olduğunu ve 2025'te bu oranın uzun dönem ortalamalarının altında kalmaya devam edeceğini tahmin ettiklerini bildirdi. Enerji fiyatları ve küresel ticaret politikalarına bağlı yukarı yönlü risklerin ise canlılığını koruduğunu ekledi.
Enflasyon görünümü ve alt gruplar
Karahan, 2024 Haziranında başlayan dezenflasyon sürecinin finansal piyasalardaki oynaklıklara ve jeopolitik gelişmelere rağmen kesintisiz sürdüğünü; tüketici enflasyonunun temmuzda %33,5 seviyesine gerilediğini ve Mayıs 2024 zirvesiyle kıyaslandığında 42 puanlık düşüş kaydedildiğini söyledi. Ağustos öncü verilerinin de bu eğilimin devam ettiğine işaret ettiğini belirtti.
Ana eğilim göstergelerinin genel olarak kademeli yavaşlama sergilediğini, üç aylık hareketli ortalamalarda yavaşlamanın sürdüğünü; takip edilen altı göstergenin ortalamasının yıllıklandırıldığında yüzde 27'nin altında, medyan enflasyonun ise ana eğilimin yaklaşık yüzde 25 civarında olduğunu aktardı. Bu verilerin tüketici enflasyonu ile karşılaştırıldığında dezenflasyonun süreceğine işaret ettiğini söyledi.
Hizmet enflasyonunda temmuzda haberleşme, sağlık ve kira gibi zamana bağlı fiyat belirleme eğilimi yüksek alt kalemlerin etkisiyle bir miktar yükseliş gözlendiğini; temel mal enflasyonunun nisan sonrası kur gelişmeleriyle geçici olarak yükseldiğini ifade etti. Gıda grubunda zirai don hadisesine rağmen enflasyonda yavaşlama görüldüğünü; meyve fiyatlarındaki olumsuz etkiyi sebze fiyatlarındaki olumlu seyirin kısmen dengelediğini belirtti.
Enerji grubunda maktu vergi, yönetilen fiyat gelişmeleri ve jeopolitik gelişmelerle yükselen küresel enerji fiyatlarının etkilerinin izlendiğini aktardı. Ayrıca belirginleşen kuraklığın gıda fiyatları üzerinde yukarı yönlü riskleri artırdığını değerlendirdiklerini söyledi.
Kira, beklentiler ve politika duruşu
Alt gruplar karşılaştırıldığında en yüksek yıllık enflasyonun hizmet grubunda olduğunu, ancak hizmet enflasyonunun son bir yılda belirgin azalış gösterdiğini belirtti. Kira enflasyonuna ilişkin mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerin aylık kira enflasyonunda son dönemde yaklaşık yüzde 4 civarında yatay seyri işaret ettiğini, yıllıklandırılmış yakın dönem eğilimin mevcut yıllık kira enflasyonunun yaklaşık 15 puan altında olduğunu söyledi. Buna karşın kira enflasyonunun deprem ve kentsel dönüşüm gibi arz yönlü unsurlar nedeniyle öngörülenden daha dirençli kaldığına dikkat çekti.
Enflasyon beklentilerinin tüm sektörlerde gerilediğini, ancak hâlâ Merkez Bankası tahminlerinin üzerinde seyrettiğini belirten Karahan, bu durumun dezenflasyon süreci açısından risk oluşturduğunu ve para politikasındaki sıkı ve kararlı duruşun korunmasının gerektiğini vurguladı.
Son değerlendirme
Toplantıda Karahan, para politikası araçlarının kararlılıkla kullanılmaya devam edileceğini, dezenflasyon sürecinin ana eğilim göstergeleriyle kademeli olarak sürdüğünü ve enflasyon dinamiklerinde dikkatle izlenecek alt kalemler bulunduğunu belirtti. Küresel ve iç dengedeki gelişmelerin izlenmeye devam edileceği ve risklere karşı temkinli duruşun korunacağı mesajı öne çıktı.
