Depremde kurtardığı yumurtalarla 'Hatay sarısı ipeği' coğrafi işaretle tescillendi
Yetiştiricinin çabası üretimi yeniden canlandırdı
Hatay'da ipek böceği yetiştiricisi Emel Duman, 59 yaşında ve ninesinden öğrendiği ipekçilik geleneğini sürdürürken, 6 Şubat 2023'teki depremlerde üretim için sakladığı yumurtaların %95'ini kaybetti. Bodrumundaki kuluçkalardan büyük ölçüde zarar görmesine karşın, buzdolabında sakladığı bir avuç sağlam yumurtayı tespit ederek üretimi yeniden başlattı.
Akademik destek ve biyolojik inceleme
Duman'ın çalışmasını, Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi (HMKÜ), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi ve İzmir Ekonomi Üniversitesi'nden akademisyenler destekledi. Araştırmacılar, ırkı yumurtadan kozaya, kozadan tırtıla ve dokumaya kadar hem biyolojik hem de morfolojik açıdan inceledi ve larvalarda görülebilecek hastalık etmenlerine karşı önlemler aldı.
Coğrafi işaret başvurusu ve kabul
Hatay Valiliği ve HMKÜ öncülüğünde hazırlanan proje, Türk Patent ve Marka Kurumuna sunuldu. Yapılan inceleme sonucu başvurunun kabul edilmesiyle 'Hatay sarısı ipeği', kentin coğrafi işaretle tescillenen ürünleri arasına girdi.
Yetiştiricinin deneyimi ve beklentileri
Duman, AA muhabirine yaptığı açıklamada, 12 yıl önce köy köy gezerek temin ettiği yerel ırkla çalıştığını anlattı. Depremin ardından yumurtaların çoğunu kaybettiğini söyleyerek, "Ben 'bitti' diye düşünürken aklıma dolapta sakladıklarım geldi. Çok az miktar yumurtayla yeniden başladık." dedi. Tescil haberiyle büyük mutluluk yaşadığını ve coğrafi işaretin sahte ürünlerin önüne geçeceğini, pazar güvenilirliğini artıracağını vurguladı.
Irkın özellikleri
HMKÜ Ziraat Fakültesi Bitki Koruma Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feza Can, Hatay sarısı ipeği'nin Türkiye'deki üç yerel ırktan biri olduğunu belirtti. Can, bu böceğin kozasının sarının 20 farklı tonunu barındırdığını söyleyerek, tescilin gerçek üretimin bandroller ve kontrollerle korunmasına katkı sağlayacağını ifade etti.
Yerel bir ırkın deprem sonrası koruma ve yeniden üretim süreci, hem geleneksel bilgi aktarımı hem de akademik iş birliğiyle güçlenerek coğrafi işaret tesciline ulaştı.
Hatay'da ipek böceği yetiştiricisi Emel Duman, yerel ırk olan "Hatay sarısı"nın buzdolabında sakladığı bir avuç yumurtasıyla 6 Şubat depremleri sonrası üretime devam edip ipeğin coğrafi işaret belgesiyle tescillenmesine öncülük etti.
