Çarpana Dokuma Sanatı Antalya Olgunlaşma Enstitüsü'nde Modern Ürünlerle Buluştu
Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı (BAKA) tarafından yürütülen 2025 Yılı Teknik Destek Programı kapsamında desteklenen Antalya Olgunlaşma Enstitüsü yürütücülüğündeki 'Çarpana Tasarımları ile Kültürel Hafıza Yeni Ürünlerle Buluşuyor Projesi' tamamlandı.
Çarpana dokuma: teknik ve kültürel arka plan
Özel bir tezgâh gerektirmeyen dokuma sanatı olarak bilinen çarpana, deri, karton ya da ince ahşap gibi malzemelerden dörtgen şeklinde kesilmiş ve köşeleri delinmiş araçlarla uygulanan bir teknik. Enleri dar, boyları uzun şeritler halinde üretilen çözgü yüzlü dokumalar ağırlıklı olarak kuşak, kemer ve benzeri ürünlerde kullanılıyor ve geleneksel dokuma yöntemleri içinde önemli bir kültürel hafıza taşıyor.
Eğitim programı ve hedefler
Proje kapsamında enstitüde görevli 15 eğitmen ve usta öğretici personele, çarpana dokuma tekniklerinin modernizasyonu ve tasarım geliştirme eğitimleri verildi. Eğitimler yoluyla hem Anadolu kökenli bu işlevsel el sanatının yaşatılması hem de çağdaş tasarım anlayışıyla buluşturularak yenilikçi ürünlerin ortaya çıkarılması hedeflendi.
Uygulamalı çalışmalar Kaleiçi yerleşkesinde gerçekleştirildi; 5 gün süren eğitim süresince katılımcıların geleneksel motifleri modern çizgilerle harmanlama becerisi geliştirilmesi sağlandı. Projenin kurumsal kapasite artışı, özgün çarpana tasarımlarının geliştirilmesi ve ürün çeşitliliğinin artırılması gibi çıktıları öne çıktı.
Eğitmen ve kursiyer değerlendirmeleri
Eğitmen Duygu İlâ eğitime dair şunları ifade etti: 'Çarpana Dokuma, Geleneksel el sanatlarımızdan bir tanesi. Günümüze kadar değişmeden ve bozulmadan gelen tek dokuma sanatımız diyebiliriz. Kartlarla dokunuyor olması diğer geleneksel el dokumalarından ayıran en önemli noktası. Çarpana Dokuma kursu ile unutulmaya yüz tutmuş bir sanatı toplum hafızasından tamamen kaybolmadan devam etmesini sağlamak istiyoruz. Modern hayata entegre ederek, bu sanatın devamlılığını sağlamak en büyük amacımız. Tabi genç kuşaklara aktarılması için en mühim nokta, eğitim kurumlarında bir disiplin olarak ele alınması gerekmektedir. İlk defa bu sanat dalı ile karşılaşan katılımcılarımız, günümüzde benzerliği olan bir sanat dalı olmaması nedeniyle, karmaşık geldiğini düşünerek başlıyor eğitimlerine. Ancak yaptıkça, ortaya desen ve ürün çıktıkça, zorluğu yerini, bu sanat dalından aldıkları zevke bırakıyor.'
Kursiyer Ayşegül Eyyupoğlu de eğitimin kazanımlarını şu sözlerle özetledi: 'Geleneksel Sanatlar; hem duygusal mirası koruma hem de toplumsal kimlik oluşturma açısından önemlidir. İnsanın kendini keşfetmesi de sanatın bir parçasıdır. Eğitim süresince; geleneksel becerilerin gelecek nesillere aktarımının yanı sıra yeni fikir ve deneyimlerde kazandık. Sanatın, duygusal ifade, zihinsel rahatlama, özgüven, zihinsel odaklanma, toplumsal bağlantı ve empati gibi olumlu etkileri de vardır.'
Seremoni ve tescil süreçleri
Eğitim sonunda başarılı kursiyerlere sertifikaları; BAKA Antalya Yatırım Destek Ofisi Koordinatörü Jale Akhundova Demir, Muratpaşa İlçe Milli Eğitim Müdürü Mustafa Coşkunsu, Antalya Olgunlaşma Enstitüsü Müdürü Emine Erkal, BAKA uzmanı İffet Gözde Bozdoğan ve enstitü yetkililerinin katılımıyla takdim edildi.
Proje çıktılarından biri olarak, çarpana dokuma için coğrafi işaret başvurusunun yapılmasına yönelik süreçler başlatılacak. Bu adımın, bölgenin kültürel belleğinde önemli bir yere sahip zanaatın tescillenerek korunması ve sürdürülebilirliğinin sağlanması hedefleniyor.
BAKA vizyonu ve bölgesel etkiler
BAKA Genel Sekreteri Volkan Güler, imza töreninde projenin vizyonunu şöyle aktardı: 'Projenin sadece bir eğitim faaliyeti olmanın ötesinde, bölgenin kültürel mirasını korumaya ve ekonomik faydaya dönüştürmeye yönelik stratejik bir adım olduğunu' belirtti. Güler, çalışmalarda ilham kaynağının Cumhurbaşkanımızın eşi Sayın Emine Erdoğan Hanımefendi’nin himayelerinde yürütülen Anadoludakiler Projesi olduğunu ve projenin mesleki kapasiteyi artırarak yeni ürünlerin pazara sunulmasının önünü açacağını vurguladı.
Projenin tamamlanmasıyla Antalya Olgunlaşma Enstitüsü'nün tasarladığı ürünlerin yerel ve ulusal pazarda görünürlüğünün artması, geleneksel dokumanın çağdaş tasarımlarla yeniden yorumlanması sayesinde hem kültürel değerlerin korunması hem de bölgeye özgü ürünlerin ekonomik katma değer yaratması bekleniyor.
BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN 2025 YILI TEKNİK DESTEK PROGRAMI KAPSAMINDA DESTEKLENEN ANTALYA OLGUNLAŞMA ENSTİTÜSÜ’NÜN YÜRÜTÜCÜSÜ OLDUĞU "ÇARPANA TASARIMLARI İLE KÜLTÜREL HAFIZA YENİ ÜRÜNLERLE BULUŞUYOR PROJESİ" TAMAMLANDI.
