Avrupa'da orman yangınları 23 yılın en yüksek karbon emisyonuna ulaştı
YEŞİM YÜKSEL - Copernicus Atmosfer İzleme Servisi (CAMS) ve bağlı Küresel Yangın Asimilasyon Sistemi (GFAS) verileri, Avrupa Birliği ülkeleri ve Birleşik Krallık için 1 Ocak - 15 Eylül döneminde orman yangınlarının yol açtığı karbon emisyonunun 12,9 megaton olduğunu gösterdi. Bu miktar, 2003 ve 2017'de aynı dönemde kaydedilen 11,4 megatonluk seviyeyi geçerek son 23 yılın en yüksek değerine işaret ediyor.
Ana neden: İber Yarımadası'ndaki ağustos yangınları
Verilerdeki artışın temel sürükleyicisi, ağustos ortasında İber Yarımadası'nda patlak veren büyük yangınlar oldu. Bölgedeki emisyonlar, ağustos başına kadar ortalamanın altında seyrederken bir hafta içinde keskin biçimde yükseldi. İspanya ve Portekiz'den kaynaklanan yangın emisyonları, Avrupa toplamının yaklaşık dörtte üçünü oluşturdu.
Avrupa dışında Kanada'da 2023'ten sonra en yüksek ikinci yıllık emisyon seviyesine ulaşan yangınlar da bu dönemde dikkat çekti.
Ağustos dönemi ve yanan orman alanları
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölüm Başkanı Prof. Dr. Doğanay Tolunay, 2025'in orman yangınları açısından dramatik başladığını ve yaz boyunca etkili olan sıcaklık ve kuraklık koşullarının yangınları körüklediğini belirtti. Tolunay, Kanada'da son 10 yıllık ortalamada 3,8 milyon hektar olan yanan orman alanının, 2025'in eylül ortasına kadar 8,7 milyon hektara çıktığını kaydetti. ABD'de ise toplam 1,8 milyon hektar ormanlık alanın yangında zarar gördüğü ifade edildi.
AB üyesi ülkelerde 2025'in eylül ortasına kadar yanan orman alanı 1 milyon hektarın üzerine çıktı. 2006-2024 döneminde yıllık ortalama 355 bin hektar civarında olan yanan alan, bu yıl yaklaşık 3 kat arttı.
Ülke bazında verilerde şu artışlar öne çıkıyor: İspanya'da son 30 yılın en ağır dönemlerinden biri yaşanırken, son 20 yıl ortalaması 80 bin hektar iken 2025'te 383 bin hektar orman yandı. Portekiz'de ortalama 96 bin hektarken 2025'te 270 bin hektar, İtalya'da ortalama 56 bin hektarken 79 bin hektar yandı. Bulgaristan, Güney Kıbrıs Rum Yönetimi, Fransa, Romanya ve Balkan ülkelerinde de yıllık ortalamaların çok üzerinde artışlar bildirildi.
Türkiye'de son 10 yıl ortalaması 27 bin hektar iken 2025'te bu miktar neredeyse üç katına yaklaşarak 80 bin hektar olarak kaydedildi; Tolunay'a göre 2025, 1945, 2021 ve 1946'nın ardından en fazla orman kaybının yaşandığı dördüncü yıl oldu.
Emisyonlar, sağlık ve çevre etkileri
Tolunay, orman yangınlarının yalnızca iklim kaynaklı değil, insan-orman etkileşiminin artmasına bağlı olarak da yayıldığını vurguladı. Ağaç, yaprak ve kuru otların yanması sonucu atmosfere karbondioksit salındığını, yanan orman alanı arttıkça emisyonların da artacağını belirtti. Bir orman alanında birim hektarda depolanan karbonun 100-500 ton arasında değiştiğini, ortalama 100 ton karbon depolama düzeyi kabul edilirse hektar başına yaklaşık 50-60 ton civarında karbondioksit emisyonu oluşabileceğini açıkladı.
Ayrıca yangınların kükürtlü bileşikler, metan ve partikül madde gibi kirleticiler saldığını; külün yağış ve rüzgarla taşınarak su kaynaklarına ulaşmasının insan ve çevre sağlığını tehdit ettiğini hatırlattı.
Önleme önerileri ve farkındalık
Tolunay, orman yangınlarını azaltmak için insan kaynaklı risklerin yönetilmesi gerektiğini belirtti. Orman içinden geçen yollar ve elektrik nakil hatlarının yangın riskini artırdığını, yerleşim ve orman alanları arasında en az 100 metrelik tampon bölge bırakılacak şekilde imar düzenlemeleri yapılması gerektiğini söyledi.
Milli Eğitim Bakanlığı'nın 'yeşil vatan' uygulamasını olumlu bulduğunu, ancak yangın eğitiminin yangın mevsiminin başlangıcına (örneğin mayıs ayına) yakın zamanda yapılmasının daha etkili olacağını ifade etti. Yaz aylarında seferberlik ve bilinçlendirme çalışmalarının artırılmasının önemine de dikkat çekti.
Özetle, CAMS/GFAS verileri ve uzman değerlendirmeleri, 2025 yazının Avrupa'da orman yangınları ve buna bağlı karbon emisyonları açısından son 23 yılın en ciddi dönemlerinden biri olduğunu gösteriyor ve afet yönetimi ile önleyici tedbirlerin aciliyetini vurguluyor.
