AB, "snapback" ile geri getirilen BM yaptırımlarını uygulamaya koyuyor
Avrupa Birliği Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Birleşmiş Milletler yaptırımlarının "snapback" mekanizmasıyla İran aleyhine geri getirilmesine ilişkin olarak, uygulamanın gecikme olmaksızın hayata geçirileceğini açıkladı. AB Dış İlişkiler Servisi (EEAS) tarafından yayımlanan değerlendirmede, diplomatik temaslara rağmen Tahran'la son tarih uzatımı konusunda anlaşma sağlanamadığı vurgulandı.
Kallas'ın değerlendirmesi ve diplomasi çağrısı
Kallas, yaptırımların yeniden yürürlüğe girmesinin diplomasi sürecini sona erdirmemesi gerektiğini belirterek, İran'ı Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması (NPT) kapsamındaki yükümlülüklerini yerine getirmeye çağırdı. AB, anlaşma sağlanması amacıyla Tahran ile görüşmeler yürüttüğünü ancak uzatma üzerinde uzlaşma sağlanamadığını bildirdi.
"Snapback" sürecinin arka planı
İngiltere, Fransa ve Almanya, ABD'nin tek taraflı çekilmesinin ardından 2015 tarihli nükleer anlaşmada yer alan ve İran'ın taahhütlerini ihlal etmesi durumunda BM yaptırımlarını yeniden devreye sokmayı öngören "snapback" mekanizmasını 28 Ağustos tarihinde işletme kararı aldı. Bu mekanizma çerçevesinde bir son dakika anlaşması olmadığı ya da süre uzatımı sağlanmadığı takdirde işlem 28 Eylül gece yarısı devreye girecek ve yaptırımlar otomatik olarak yürürlüğe girecekti.
Geri getirilen yaptırımlar ve muhtemel etkileri
"Snapback" mekanizmasının işletilmesiyle, daha önce 2006-2010 yıllarında İran’a karşı çıkarılan 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları yeniden geçerlilik kazandı.
Öne çıkan yaptırımlar şunları içeriyor:
Silah ambargosu: 2020’de süresi dolan ambargo yeniden yürürlüğe giriyor; İran’a konvansiyonel silah sevkiyatı kısıtlanıyor.
Nükleer ve füze kısıtlamaları: Uranyum zenginleştirme, ağır su ve yeniden işleme faaliyetleri askıya alınıyor; nükleer başlık taşıyabilecek balistik füze geliştirme ve fırlatma yasaklanıyor.
Mali ve seyahat yasakları: Yüzlerce kişi ve kuruluşa yönelik varlık dondurma ve seyahat kısıtlamaları yeniden uygulanıyor.
Deniz ticareti denetimi: 1929 sayılı karar uyarınca BM üyesi ülkelere İran’a ve İran’dan yapılan sevkiyatları denetleme ve el koyma yetkisi veriliyor; bu durum İran'a ait gemilere müdahaleyi mümkün kılıyor.
AB'nin kararı, hem uygulama sürecinin hukuki zemine oturtulması hem de yaptırımların pratik etkilerinin izlenmesi bakımından belirleyici olacak. Kallas'ın açıklaması, diplomasi kapısını tamamen kapatmadıklarını ancak uygulanacak mekanizmanın işletileceğini net biçimde ortaya koyuyor.
