UN DESA 2024 verileri: Yaşlı nüfus artışı sosyal güvenliği zorlayacak
Birleşmiş Milletler Ekonomik ve Sosyal İşler Departmanı (UN DESA) Nüfus Bölümü'nün Dünya Nüfus Tahminleri 2024 raporu, küresel demografide belirgin bir yaşlanma eğilimi olduğunu ortaya koyuyor. Rapora göre 2070'lerin sonunda 65 yaş üstü nüfusun 2,2 milyara ulaşarak çocuk nüfusu geride bırakması bekleniyor; 2030'ların ortasında ise 80 yaş ve üzerindekilerin sayısının 1 yaş altı bebekleri aşacağı öngörülüyor.
Küresel görünüm ve kısa vadeli projeksiyonlar
UN DESA verilerinden derlenen ülkeler bazındaki projeksiyonlar, nüfusu 1 milyonun üzerinde olan ülkelerde 65 yaş üstü nüfus payının 2025 ve 2050'de artacağını gösteriyor. Buna göre 2025 sonunda Japonya'da yaşlı nüfus oranı yaklaşık %29,99 ile en yüksek düzeyde olacak. 2025'te Porto Riko, İtalya, Portekiz, Yunanistan ve Finlandiya için oranlar %24–25 civarında, Almanya, Hong Kong, Hırvatistan ve Sırbistan ise %23'ün üzerinde öne çıkıyor.
2050 projeksiyonlarında sıralama değişiyor: UN DESA, Hong Kong'u %46,4 ile ilk sıraya yerleştiriyor. Bunu Güney Kore %39,7, Tayvan %38,7, Japonya %37,5 ve Porto Riko %37 takip ediyor. İtalya, İspanya, Yunanistan, Bosna Hersek ve Portekiz de %33–37 bandında yer alıyor. Türkiye'de ise 2025'te %10,6 olan 65+ oranının 2050'de %22,1'e yükselmesi bekleniyor.
Japonya: İki ayaklı emeklilik ve gelir durumuna göre sağlık katkısı
UN DESA verilerinde en yüksek yaşlı nüfus payına sahip ülkeler arasında ön plana çıkan Japonya'nın sosyal güvenlik sistemi, Uluslararası Sosyal Güvenlik Teşkilatı (ISSA) ülke profili raporlarına göre iki ana bileşene dayanıyor. Ulusal emeklilik programı, 40 yıl prim ödeyenlere 65 yaşında sabit aylık sağlarken, çalışanlara yönelik ayrı bir sistem ise en az 10 yıl prim kaydıyla kazanca bağlı maaş veriyor. Emeklilik yaşının ertelenmesi (70 yaşa kadar) maaşı artırıyor; eş ve çocuklar için ek ödemeler mümkün.
Sağlık hizmetleri bakımından 75 yaş üstü ile 65 yaş üzeri engelliler belirli kapsamda korunuyor; hastalar gelirlerine göre sağlık giderlerinin %10–30'unu karşılıyor. Uzun süreli bakım hizmetleri evde destek, gündüz merkezleri ve yatılı bakım şeklinde sunuluyor; katkı payları yine %10–30 bandında değişiyor.
İtalya: Katkıya dayalı hesaplama ve gelir testine dayalı yardımlar
İtalya'da emeklilik sistemi katkıya dayalı hesaplama esasına göre işler; yaşlılık aylığı 67 yaş ve en az 20 yıl prim şartıyla bağlanıyor ve ödemeler yıllık maliyet değişimleri doğrultusunda güncelleniyor. Ödemelere yıllık ek 13'üncü taksit de ekleniyor.
Düşük gelirli emeklilere yönelik düzenlemeler kapsamında, 70 yaşından sonra gelir testine bağlı ek destek sağlanabiliyor; prim gün sayısına göre bazı sigortalılar için bu destek 65 yaş'ten itibaren de mümkün olabiliyor. Ulusal sağlık sistemi ise ülkede yasal ikamet eden herkese sağlık hizmeti sunuyor. Uzun süreli bakımda ise malullük aylığı veya tazminatlara ek olarak sürekli bakım ödenekleri mevcut. Ayrıca yasal emeklilik yaşının 2027'ye kadar 67'de sabit kalacağı, yaşam süresindeki artışa bağlı olarak 2050'de 69 yıl 9 aya çıkarılmasının planlandığı belirtiliyor.
Hong Kong: Çok katmanlı model ve zorunlu mesleki fonlar
UN DESA projeksiyonlarında 2050'de en yüksek yaşlı nüfus oranına sahip olması beklenen Hong Kong'ta sosyal güvenlik sistemi çok katmanlı bir yapıya sahip. Sistem; ödenekler, gelir testine dayalı yardımlar, zorunlu mesleki emeklilik fonları, uzun süreli bakım hizmetleri ve aile desteklerinden oluşuyor.
Yaşlılık ödeneği 70 yaşını doldurmuş ve en az 7 yıl ikamet etmiş kişilere sabit aylık verirken, 65 yaş itibarıyla gelir ve varlık testine bağlı yaşlılık yaşam ödeneği temel veya daha yüksek tutarda sağlanıyor. Zorunlu mesleki emeklilik fonları tanımlı katkı esaslı olup çalışan ve işveren katkılarıyla birikim oluşturuyor ve özel sektör tarafından işletiliyor. Uzun vadeli bakım ve aile destekleri de sistemin önemli bileşenleri arasında yer alıyor.
Etki ve politika öncelikleri
UN DESA'nın ortaya koyduğu hızla yaşlanma senaryosu, sağlık sistemlerinin güçlendirilmesi ve sosyal güvenlik modellerinin sürdürülebilirliğinin artırılmasını öncelikli politika gündemleri haline getiriyor. Artan yaşlı nüfus, emeklilik sistemleri, sağlık finansmanı ve uzun süreli bakım hizmetleri konusunda maliyet ve erişim baskılarını beraberinde getiriyor; ülke modellerindeki farklılıklar ise uyum stratejilerinin çeşitlenmesine yol açıyor.
Özet veriler (UN DESA projeksiyonları, nüfusu 1 milyondan fazla ülkeler için): 2025 — Japonya %29,99; Porto Riko %25,27; İtalya %25,10; Portekiz %24,94; Yunanistan %24,40; Finlandiya %24,20; Almanya %23,70; Hong Kong %23,67; Hırvatistan %23,61; Sırbistan %23,05; Dünya Geneli %10,41. 2050 — Hong Kong %46,4; Güney Kore %39,7; Tayvan %38,7; Japonya %37,5; Porto Riko %37; İtalya %36,8; İspanya %36,0; Yunanistan %34,6; Bosna Hersek %33,9; Portekiz %33,0; Dünya Geneli %16,33.
