Van'da Urartulara Ait Yeraltı Duvar Resimlerinin Korunması
MESUT VAROL - Van'ın Tuşba ilçesinde, üç yıl önce kaçak kazı sırasında ortaya çıkan ve yerin 6-7 metre altında bulunan Urartular dönemine ait tünel biçimindeki yapı grubundaki duvar resimleri, başlayan koruma çalışmalarıyla güvence altına alındı.
Buluş ve kazı çalışmaları
Kent merkezine 30 kilometre uzaklıktaki Garibin Tepe'de 2022'de definecilerin kaçak kazı yaptığı alanda, Kültür ve Turizm Bakanlığı izniyle yürütülen kazı ve koruma çalışmalarında Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Işıklı başkanlığında bir tünel şeklindeki yapı grubu tespit edildi.
Kazı sırasında açılan küçük girişten ulaşılan ve koridorlarla birbirine bağlanmış çok sayıda odadan oluşan büyük anıtsal yapının tavanı ile duvarlarında, yaklaşık 3 bin yıllık olduğu değerlendirilen duvar resimleri bulundu.
Uygulanan koruma önlemleri
Duvar resimlerinin bulunduğu alanın güvenliği ve korunması için bir dizi önlem hayata geçirildi. Yapı grubunun tavanı ve duvarları, resimlerin bulunduğu labirent biçimli alanların korunması amacıyla demir sütunlarla güçlendirildi. Ayrıca yapının su almaması için tepenin üzerine çadır kurulmasına ilişkin bir proje hazırlandı.
Sahada özel kıyafetlerle çalışan ekipler, nem ölçerlerle alanın nemini düzenli olarak kontrol ediyor. Bölge, İl Jandarma Komutanlığı ekiplerinin nöbeti ve güvenlik kameraları ile sürekli gözetim altında tutuluyor.
Bilimsel değerlendirme ve hedefler
Prof. Dr. Mehmet Işıklı, duvar resimlerinin korunmasının güç olduğunu; çünkü resimlerin taş yerine kerpiç üzerine organik boyalarla yapıldığını belirtti. Işıklı, Türkiye'de en iyi korunmuş Urartu duvar resimlerinin Erzincan Altıntepe örneğiyle kıyaslandığını ve benzer örneklerin Ermenistan'da Arin Berd'de bulunduğunu, ancak bunların Urartu sonrası olabileceğinin bilindiğini vurguladı.
Işıklı, yapılan çalışmalara ilişkin şunları söyledi: "Amacımız duvar resimlerini en kısa zamanda koruma altına alıp, ortaya çıkarıp insanlığın kültürel mirası olarak sergilemek. Bu kapsamda burada büyük bir çadır projesi hayata geçiriliyor. Bu projeden sonra gerekli koruma imkanlarının sağlanmasıyla yavaş yavaş kazılara başlayacağız. Bütün bu alan gün ışığına çıkarılacak."
Koruma uzmanları arasında İstanbul Restorasyon ve Konservasyon Merkez Bölge Laboratuvarı'nın uzmanları da yer alıyor. Ekipler her yıl nem ölçümleri, bakteriyel ortam analizleri ve temizleme çalışmalarıyla duvar resimlerinin durumunu raporluyor.
Geleceğe dönük planlar
Koruma sürecinin ilk adımı olarak bin metrekarelik çadır inşasına başlandığı ve bunun bir ay içinde tamamlanmasının hedeflendiği bildirildi. Işıklı, tünelde gördükleri duvar resimlerinin örnekleri dikkate alındığında, bölgedeki yapının büyük anıtsal bir mimari olabileceğini; örneğin bir tören salonu ya da kraliyet mekanının bir bölümüne işaret edebileceğini belirtti. Bu nedenle alanın tamamen açılması ve kazıların dikkatle sürdürülmesi planlanıyor.
Bu çalışmaların, Urartu coğrafyasındaki nadir ve hassas duvar resmi örneklerinin korunması ve gelecek nesillere aktarılması açısından önem taşıdığı vurgulanıyor.
Van'ın Tuşba ilçesinde, üç yıl önce kaçak kazı sırasında yerin 6-7 metre derinliğinde bulunan Urartular dönemine ait yapı gurubundaki duvar resimleri, özel önlemlerle koruma altına alındı. Özel kıyafetlerle girilen, nem ölçerlerle nemi kontrol altında tutulan yapı grubunun tavanı, bir buçuk metre genişliğinde ve bir metre yüksekliğinde labirent şeklindeki duvarlarda bulunan üç sıra şeklindeki tanrısal, insan ve hayvan figürlerinin korunması için demir sütunlarla sağlamlaştırıldı.
