Uzman Uyarısı: Sentinel Verileri Bursa ve Konya Ovalarında Önemli Düşey Çökme Gösteriyor
Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Harita Mühendisliği Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, Avrupa Uzay Ajansı’nın Sentinel uydularından elde edilen verilerle yapılan incelemede Bursa ve Konya ovalarında belirgin düşey deformasyonlar tespit ettiklerini açıkladı. Çalışma verileri, İngiltere’deki Leeds Üniversitesi Deprem ve Volkan Araştırmaları Merkezi tarafından ön işlemden geçirilerek akademisyenlerin erişimine sunulan veri setleri üzerinden değerlendirildi.
Çalışmanın kaynağı ve yöntem
Prof. Dr. Kutoğlu, Sentinel uydularının tekrarlı gözlemleri sayesinde yüzey hareketlerinin izlenebildiğini; söz konusu verilerin Leeds Üniversitesi tarafından ön işlem gördükten sonra araştırmacıların kullanımına açık hale getirildiğini belirtti. Bu veri akışıyla Bursa ve Konya bölgelerinde yıllık düşey deformasyonların ortaya konduğunu aktardı.
Bursa Ovası'ndaki çökme
Bursa Ovası’nda yapılan değerlendirmede, bazı alanlarda yıllık bazda yaklaşık 6 santimetre seviyesinde düşey çökme ölçüldüğü bildirildi. Kutoğlu, Bursa ve Konya’nın hem faylarla sınırlı olmaları hem de geniş ova alanlarına sahip olmaları nedeniyle benzer jeolojik ve hidrolojik özellikler gösterdiğini; özellikle tarımsal sulamada kullanılan yeraltı sularındaki çekilmeye bağlı yüzey deformasyonlarının ortaya çıktığını vurguladı.
Uzman, söz konusu çökmenin yıllara yayılarak devam etmesi halinde örneğin 10 yıl içinde toplamda 60 santimetre gibi anlamlı bir oturma birikimine işaret edebileceğini belirterek, bunun kent planlaması ve yapı güvenliği açısından dikkate alınması gerektiğini ifade etti.
Uludağ'da yükselme gözlemi
Analizde dikkat çeken bir diğer bulgu, Bursa Ovası’na komşu Uludağ bölgesinde yıllık ortalama 2 santimetre civarında bir yükselme olduğu yönünde. Kutoğlu, Uludağ’ın bu ölçekte bir yükselme eğilimi gösterdiğini aktardı.
Konya Ovası'ndaki deformasyonlar
Konya Ovası’nda da benzer düşey deformasyonlar gözlendi. Kutoğlu’ya göre ova bazı alanlarda yer yer 5 ile 10 santimetre arasında çöküyor. Bölgenin yoğun tarım faaliyetleri ve yeraltı suyu kullanımı ile ilişkilendirilen bu çökme süreçleri, ayrıca bölgedeki tektonik hareketlerle de bağlantılı.
Prof. Dr. Kutoğlu, Konya’da yıllık yaklaşık 4 santimetre düzeyinde batıya doğru bir hareket olduğuna işaret ederek, çökmenin yalnızca su çekilmesine bağlı olmadığını; aynı zamanda tektonik itekleme ve zemin özelliklerinin de etkili olduğunu belirtti. Konya Ovası’nda yoğun kireçtaşı bölgelerinde su çekilmesine bağlı obruk oluşumlarına da rastlandığına dikkat çekti.
Riskler ve kent planlaması için uyarı
Bursa’da obruk haberleri Konya kadar öne çıkmasa da Prof. Dr. Kutoğlu, süregelen deformasyonların yapısal hasar riskini artırabileceğini belirtti. Zemin hareketlerinin binaların taşıyıcı sistemlerine sirayet etmesi durumunda çatlaklar ve taşıyıcı hasarlar oluşabileceğini, bu nedenle kent planlamasında ve altyapı tasarımında deformasyon verilerinin mutlaka dikkate alınması gerektiğini vurguladı.
Ayrıca Kutoğlu, bu hareketlerin yer kabuğundaki zorlanmaları artırarak zaman içinde farklı jeolojik riskleri de tetikleyebileceğine dikkat çekti.
PROF. DR. ŞENOL HAKAN KUTOĞLU, AVRUPA UZAY AJANSI'NIN SENTİNEL UYDULARINDAN ELDE EDİLEN VERİLERLE YAPILAN ÇALIŞMADA, BURSA OVASI'NDA HER YIL YAKLAŞIK 6 SANTİMETRELİK DÜŞEY ÇÖKME YAŞANDIĞINI AÇIKLADI
