TZOB: 2025'te market ve üreticide en yüksek fiyat artışı limonda gerçekleşti
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) Genel Başkanı Şemsi Bayraktar, 2025 yılına ilişkin üretici ve market fiyatlarına dair yıllık ve aylık değerlendirmelerini paylaştı. Bayraktar, TZOB'un yaklaşık 20 yıldır her ay yaptığı üretici ve market fiyat çalışmasının; beş bölgeden Ziraat Odalarının kanalıyla farklı satış kanallarından alınan fiyatların ortalamasına dayandığını hatırlattı.
Yıllık üretici-market farkları ve en yüksek değişimler
Bayraktar'ın değerlendirmesine göre; 2025 yılında markette takip edilen 41 ürünün 28'inde fiyat artışı, 13'ünde fiyat azalışı görüldü. Aynı yıl markette ve üreticide fiyatı en fazla artan ürün limon oldu. Markette limondaki yıllık artış %133,4 seviyesinde gerçekleşti. Limondaki artışı markette %110,4 ile elma, %106,6 ile fındık ve %100,8 ile Antep fıstığı izledi.
Markette fiyatı en fazla düşen ürün ise %40,6 ile beyaz lahana oldu; onu %39,8 ile marul, %39,5 ile karnabahar ve %29,1 ile kuru soğan takip etti.
Üreticide takip edilen 33 üründen 16'sında fiyat artışı, 15'inde düşüş ve 2'sinde ise değişim olmadı. Üreticide en yüksek yıllık artış %343,4 ile limon olurken, limonu %160,4 ile Antep fıstığı, %159,3 ile kuru kayısı ve %125,4 ile fındık izledi. Üreticide en fazla düşüş ise %58,8 ile sivri biberde görüldü; sivri biberi %56,3 ile karnabahar, %54,8 ile marul ve %51,2 ile kuru soğan takip etti.
Aralık ayı: üretici ve market farkları
Bayraktar, Aralık ayında üretici ve market fiyatları arasındaki makasın en yüksek olduğu ürünlerin verilerini paylaştı. Aralıkta üretici-market farkı en fazla %324,1 ile havuçta görüldü. Havuçtaki farkı %245,6 ile mandalina, %238,5 ile kabak ve %238 ile yeşil soğan izledi. Bayraktar örnek olarak; üreticide 8 lira olan havucun markette 33 lira 93 kuruşa, üreticide 10 lira 50 kuruş olan mandalinanın markette 36 lira 29 kuruşa satıldığını aktardı.
Aralık ayında fiyatı en çok artan ürünler; markette kabak, üreticide mandalina olurken, fiyatı en çok düşen ürünler markette ayçiçek yağı ve üreticide beyaz lahana oldu.
Aralık ayı market ve üretici fiyat değişimleri
Markette Aralık ayında 41 ürünün 30'unda fiyat artışı, 11'inde ise azalış görüldü. Markette fiyatı en fazla artan ürün %97,5 ile kabak oldu; kabaktaki artışı %77,3 ile domates, %75 ile salatalık ve %53,3 ile patlıcan takip etti. Markette en fazla düşüş ise %16,1 ile ayçiçek yağı'nda gözlendi; ayçiçek yağını %12,2 ile toz şeker, %11,2 ile portakal ve %5,1 ile ıspanak izledi.
Üreticide Aralık ayında 33 ürünün 11'inde fiyat artışı, 15'inde düşüş ve 7'sinde değişim olmadığı bildirildi. Üreticide en çok düşüş %38,1 ile beyaz lahana'da görüldü; beyaz lahanadaki düşüşü %28,5 ile marul, %27,3 ile havuç ve %18,9 ile pırasa takip etti. Üreticide en fazla artış %69,4 ile mandalina'da kaydedildi; mandalinadaki artışı %56,6 ile salatalık, %50,6 ile patlıcan ve %44,5 ile kabak izledi.
Bayraktar, seralarda güzlük sezonun sona ermesi ve baharlık sezon dikimlerinin başlamasının arzı etkilediğini; bu geçiş aşamasında salatalık, patlıcan, kabak ve domateste üretici fiyatlarının arttığını; kuru soğan, patates, portakal ve havuçta talep eksikliğinin fiyatları düşürdüğünü, lahana ve marulda ise arz artışının fiyatları gerilettiğini belirtti.
Aralık ayı ve yıllık girdi fiyatları
Girdi maliyetlerine ilişkin verilere göre Aralık ayında, Kasım ayına göre amonyum sülfat gübresi %4,4, amonyum nitrat %2,9, 20.20.0 kompoze gübresi %1,8 oranında artarken; ÜRE gübresi %0,4, DAP gübresi %0,1 azaldı. Yıllık bazda ise ÜRE %50,9, 20.20.0 %46,3, DAP %41,1, amonyum nitrat %33,3, amonyum sülfat %32,9 oranında arttı.
Süt yemi ve besi yeminde aylık artışlar sırasıyla %2,6 ve %2,2 olurken, yıllık artışlar %29 ve %30,6 olarak kaydedildi. Tarım ilacı fiyatları aylık %19,4, yıllık %27,1 artış gösterdi. Elektrik fiyatları yıllık %12,8 yükselirken, mazot fiyatları aylık %6,6 azalışa rağmen yıllık bazda %21,9 oranında arttı.
Bayraktar, fiyat oluşumunda rekolte, paketleme, depolama, işçilik, nakliye, ihracat akışı, aracı kârları ve fire gibi zincirin tüm aşamalarının etkili olduğunu vurgulayarak, üretici-market fiyat makasının varlığının inkâr edilemez bir gerçek olduğunu; önemli olanın bu farkın nedenlerini doğru değerlendirmek ve makas fazla açıldığında spekülatif faaliyetleri gösterip ilgili kurumların harekete geçmesini sağlamak olduğunu belirtti.
TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ (TZOB) GENEL BAŞKANI ŞEMSİ BAYRAKTAR
