Genel Bakış
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), 2024 yılına ilişkin girişim özelliklerine göre dış ticaret istatistiklerini açıkladı. Buna göre, 2024 yılında 179 bin 673 girişim ihracat, 318 bin 603 girişim ithalat yaptı. Veriler, ölçek, ana faaliyet ve ülke grupları açısından dış ticaretin yoğunlaştığı alanlara ilişkin önemli ipuçları veriyor.
Ölçeğe Göre İhracat ve İthalat
İhracatta, 1-9 kişi çalışanı olan mikro ölçekli girişimler toplam ihracatın %18,8%75,6'sını oluşturdu. 10-49 kişi çalışanı olan küçük ölçeklilerin ihracattaki payı %17,5, 50-249 çalışanlı orta ölçeklilerin payı %19,2, 250 ve üstü çalışanlı büyük ölçeklilerin payı ise %44,4 oldu.
İthalatta mikro ölçeklilerin payı %11,1 düzeyinde gerçekleşti. Küçük ölçekliler %11,7, orta ölçekliler %18,5 pay alırken, 250 ve üstü çalışanı olan büyük ölçekli girişimler ithalattaki payın %58,7'sini oluşturdu; bu büyük ölçekliler aynı zamanda toplam ithalat yapan girişimlerin %1,1'ini teşkil etti.
Sektörel Dağılım
Ana faaliyetine göre değerlendirildiğinde, ihracatın %56,5'i, ithalatın ise %47,3'ü sanayi sektöründeki girişimler tarafından yapıldı. Ana faaliyeti ticaret olan girişimlerin ihracattaki payı %39, ithalattaki payı %38,5 oldu.
Sanayi sektöründe ihracatta büyük ölçekliler öne çıkarak 250 ve üstü çalışanlı girişimlerin payı %68,6 seviyesinde gerçekleşti. Buna karşılık ticaret sektöründe ihracatta 1-249 kişi çalışanı olan küçük ve orta ölçeklilerin hakimiyeti %89 ile devam etti.
Sanayi sektörü ithalatında büyük ölçekli girişimlerin payı %80,5 olarak öne çıktı. Ticaret sektöründe büyük ölçeklilerin ithalattaki payı %29,1, diğer sektörde büyük ölçeklilerin payı %66,2 olarak kaydedildi.
Bölgesel Dağılım ve Ülke Grupları
Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ihracatının %47,5'i Avrupa Birliği (AB 27) ülkelerine, %14,3'ü AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerine, %11,9'u Yakın ve Orta Doğu ülkelerine gerçekleştirildi. AB ülkelerine yönelik ihracatın %64,8'ini sanayi, %32,2'sini ticaret, %3'ünü diğer sektöründeki girişimler yaptı.
Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ithalatının %33,6'sı AB ülkelerinden, %26,1'i diğer Asya ülkelerinden, %17,8'i AB üyesi olmayan Avrupa ülkelerinden geldi. Ticaret sektöründeki girişimlerin en çok ithalat yaptığı ülke grupları ise sırasıyla AB ülkeleri %35,1, diğer Asya ülkeleri %29,6 ve AB üyesi olmayan Avrupa ülkeleri %15,9 oldu.
Mal Grupları: İmalat Sanayi Ürünleri
İmalat sanayi ürünleri ihracatının %58,3'ünü ana faaliyeti sanayi olan girişimler, %37,7'sini ana faaliyeti ticaret olan girişimler yaptı. Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin yaptığı ihracatın bileşiminde %96,5 imalat sanayi ürünleri, %1,9 tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri, %1,2 madencilik ve taş ocakçılığı ürünleri olarak yer aldı.
İmalat sanayi ürünleri ithalatının %44,8'i ticaret, %44,2'si sanayi ve %11,0'i diğer sektörlerdeki girişimler tarafından gerçekleştirildi. Ana faaliyeti sanayi olan girişimlerin ithalatının bileşiminde %75,8 imalat sanayi ürünleri, %3,7 madencilik ve taş ocakçılığı ürünleri, %3,5 tarım, ormancılık ve balıkçılık ürünleri bulunuyor.
Yoğunlaşma: İlk 500 ve İlk 5
İhracatın %49,8'ini, ithalatın ise %64,6'sını ilk 500 girişim gerçekleştirdi. En çok ihracat yapan ilk 5 girişim toplam ihracatın %8,5'ini, en çok ithalat yapan ilk 5 girişim ise ithalatın %13,8'ini yaptı.
Sektörel bazda ilk 5'in payları şu şekilde kaydedildi: sanayi sektöründe en fazla ihracat yapan ilk 5 girişimin payı %14,4, ticaret sektöründe en fazla ihracat yapan ilk 5 girişimin payı %11,9. Sanayi sektöründe en fazla ithalat yapan ilk 5 girişimin payı %19,9, ticaret sektöründe ise %11,9 oldu.
Ülke Sayısı ve Ticaretin Yaygınlığı
Girişimlerin %37,7'si tek ülkeye, %16,2'si iki ülkeye ihracat yaptı. 20 ve daha fazla ülkeye ihracat yapan girişimlerin oranı %3,1 iken, bu girişimlerin ihracattaki payı %57,6 olarak kayda geçti.
İthalatta girişimlerin %71,2'si tek ülkeden, %14,4'ü iki ülkeden ithalat yaptı. 20 ve daha fazla ülkeden ithalat yapan girişimlerin oranı %0,8, bu girişimlerin ithalattaki payı ise %57,9 oldu.
Kısa Değerlendirme
Veriler, dış ticarette yüksek ölçekli girişimlerin özellikle ithalatta baskın olduğunu, ihracatta ise hem büyük ölçekliler hem de sanayi sektörü merkezli yoğunlaşmanın belirleyici olduğunu gösteriyor. Ayrıca, sayıca az olan ancak çok sayıda ülkeye açık olan girişimlerin toplam ticaretteki payı oldukça yüksek seyrediyor.
