Trabzon'da tarihî mezar taşları karekodla dijital kayıt altına alınıyor
Trabzon Büyükşehir Belediyesi Mezarlıklar Dairesi Başkanlığı tarafından yürütülen Tarihî Mezar Taşlarının Temizlenmesi, Bakımı ve Dijital Kayıt Altına Alınması projesi kapsamında, kent genelindeki tarihî mezar taşları sistematik biçimde dijital kayda geçiriliyor.
Projenin işleyişi ve erişim
Mezar taşlarına ilişkin veriler, belediyenin internet sitesinde yer alan Mezarlık Bilgi Sistemi içindeki özel bir bölümde aşamalı olarak toplanıyor. Çalışmanın önemli bir ayağını oluşturan karekod uygulaması, mezar taşlarına zarar vermeyecek şekilde yerleştirilen kodlar sayesinde ziyaretçilere ve araştırmacılara anında bilgi erişimi sağlıyor. Ziyaret sırasında karekodu okutmak, ilgili mezar taşı hakkında sisteme yüklenen tüm verilere hızlıca ulaşılmasına olanak veriyor.
Tavanlı Cami Haziresi ve sahadan tespitler
Mezarlıklar Dairesi Başkanı Köksal Saral çalışmanın sahadaki örneklerine dikkat çekti. Tavanlı Cami Haziresi Mezarlığı'nda toplamda yaklaşık 170 tarihî mezar taşı bulunduğunu, aralarında miladi 1651 tarihli bir mezar taşına rastlandığını söyledi. Saral, önemli devlet adamlarına ait mezar taşlarının da tespit edildiğini belirtti ve bu taşların korunarak kayıt altına alınmasının amaçlandığını vurguladı.
Kayıt hedefleri ve mevcut durum
Projenin kapsamını kent merkezinden tüm ilçelere, mahallelere ve köylere genişletmeyi hedeflediklerini ifade eden Saral, sistemin iki yıl önce kurulduğunu aktardı. Şu ana kadar toplam 1.342 mezar taşının dijitalleştirilerek sisteme eklendiği; çalışılan mezarlık sayısının ise yaklaşık 10-12 civarında olduğu bildirildi. Resmi mezarlık sayısı yaklaşık 4 bin olarak belirtilirken, kayıt dışı mezarlıklarla birlikte toplam mezar sayısının 20-50 bin civarına ulaşabileceği kaydedildi. Saral, projenin uzun soluklu ve yoğun emek gerektirdiğini söyledi.
Nakibü’l Eşraflar, şiir yazmış mezar taşları ve kültürel değer
Çalışmalarda bazı mezarların Peygamber Efendimizin torunlarıyla ilgilenen Nakibü’l Eşraflara ait olduğunun tespit edildiği, şu ana kadar 4 adet Nakibü’l Eşraf mezar taşına ulaşıldığı bildirildi. Saral ayrıca, Trabzonlu şair ve yazar İbrahim Cudi Beye ait olduğu değerlendirilen ve şiir içerdiği tespit edilen 21 mezar taşının belirlendiğini; bunların tarih ve edebiyat çalışmaları için önemli ışık tutacağını belirtti.
Okunabilirlik ve belgeleme çalışmaları
Mezarlıklar Dairesi'nde görevli Halil Acer, silinmiş yazıları okunaklı hale getirmek için yürütülen uygulamalardan bahsetti. Osmanlı döneminden kalan ve yazıları büyük ölçüde silinmiş eserlerin metinleri tebeşirle üzerinden geçirilerek okunaklı hâle getiriliyor ve bu metinler belediyenin sitesine yüklenip üzerlerine karekod ekleniyor. Acer, mezar taşlarındaki yazıların esasen Osmanlı Türkçesi olduğunu, içinde Arapça ve Farsça unsurlar bulunmakla birlikte metinlerin dönemin konuşma diline yakın ifadeler taşıdığını aktardı. Çalışmalarda 1170’li yıllara tarihlenen eserlerin de bulunduğu belirtildi.
Koruma ve erişilebilirlik açısından önem
Yetkililer, mezar taşlarının yapısal özelliklerinden dönemin meslek ve statü bilgilerini okumaya imkan sağladığını; kavuğun şekline göre âlim, hoca veya asker gibi bilgiler çıkarılabileceğini ifade ediyor. Projenin amacı, bu somut kültür mirasını dijital ortama aktararak kayıt altına almak ve mezar taşlarının kaybolması durumunda bile bilgiye erişimi garanti altına almak olarak özetleniyor.
Sonuç olarak, Trabzon'da yürütülen bu dijitalleştirme ve karekodlandırma çalışması, yerel tarih ve kültür belgelerinin korunması ile araştırmacı ve kamu erişimi açısından kalıcı bir kaynak oluşturmayı hedefliyor.
TRABZON BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ MEZARLIKLAR DAİRESİ BAŞKANLIĞI TARAFINDAN YÜRÜTÜLEN "TARİHÎ MEZAR TAŞLARININ TEMİZLENMESİ, BAKIMI VE DİJİTAL KAYIT ALTINA ALINMASI" PROJESİ SAYESİNDE ŞEHİR GENELİNDEKİ TARİHÎ MEZAR TAŞLARI ÜZERİNDE KAPSAMLI ÇALIŞMA YAPILIYOR.
