TENMAK, İ-RİS ile nükleer güvenlik ve radyasyon izlemede yerli çözüm sundu
TENMAK bünyesindeki Nükleer Enerji Araştırma Enstitüsü (NÜKEN) araştırmacıları tarafından geliştirilen İnsansız Radyasyon İzleme Sistemi (İ-RİS), nükleer ve radyolojik acil durumlarda saha ölçümlerini hızlandırmayı ve ekiplerin maruz kalma riskini azaltmayı hedefliyor. Sistem, erişilmesi güç bölgelerde güvenli bir mesafeden radyolojik haritalama yapılmasına imkan veriyor.
Nasıl çalışıyor, hangi ihtiyaçları karşılıyor?
İ-RİS, özellikle acil müdahale anında halkın ve çevrenin maruz kalabileceği doz hızlarının hızlı ve etkin tespiti için tasarlandı. İHA tabanlı operasyonlarda zor erişimli arazilerde veya tehlikeli noktalarda ölçüm alma süresini kısaltıyor, ilk müdahale ekiplerinin karar alma süreçlerini destekliyor.
Teknik özellikler ve operasyonel kapasite
Sistemin ana platformu yaklaşık 12,5 kilogram ağırlığında. Bu platform, saniyede 15 metre yatay uçuş hızı sağlayabiliyor ve 30–40 dakika arasında havada kalabiliyor. İ-RİS'in menzili ise 20 kilometre olarak bildirildi; bu kombinasyon, radyolojik haritalama ve radyoaktif kaynak tespiti için sahada etkin hareket kabiliyeti sunuyor.
Modüler yapı ve bağımsız kullanım
Sistem, İHA'dan bağımsız şekilde de çalışabilecek modüler bir yapıya sahip. Bu modüler ünite yaklaşık 5 kilogram ağırlığında ve iki farklı dedektör içeriyor. Bu yapı, farklı görev ihtiyaçlarına göre esneklik sağlıyor ve çeşitli platformlarda kullanılabilmesine olanak tanıyor.
Veri işleme ve haritalama metodolojisi
İ-RİS tarafından elde edilen gama radyasyon sayım verileri, coğrafi bilgi sistemleri (CBS) ve jeoistatistiksel yöntemler kullanılarak analiz ediliyor. İnterpolasyon yöntemleriyle ölçüm noktaları arasında kalan bölgeler için hesaplamalar yapılarak radyolojik yoğunluk haritaları oluşturuluyor; bu sayede çok düşük aktiviteli kaynakların tespiti bile mümkün olabiliyor.
Kullanım alanları
Sistem, nükleer veya radyolojik acil durum müdahalesinde nükleer tesis güvenliğinin sağlanmasında, atık sahalarının radyolojik denetiminde ve kimyasal, biyolojik, radyolojik ve nükleer (KBRN) tehdit tespit operasyonlarında etkin şekilde kullanılabiliyor. İ-RİS, operatörlerin sahadaki riskleri hızlı biçimde değerlendirmesine ve müdahale stratejilerini belirlemesine yardımcı oluyor.
TENMAK'ın stratejik AR-GE yaklaşımı
TENMAK, Türkiye'nin enerji ve maden alanlarındaki bilimsel ve teknolojik kapasitesini geliştirme hedefi doğrultusunda nükleer enerji, nadir toprak elementleri, bor teknolojileri, temiz enerji ve iyonlaştırıcı radyasyon gibi stratejik alanlarda AR-GE çalışmaları yürütüyor. Kurum bünyesinde NÜKEN'in yanı sıra Bor Araştırma Enstitüsü, Nadir Toprak Elementleri Araştırma Enstitüsü, Temiz Enerji Araştırma Enstitüsü ve Enerji Araştırma Enstitüsü gibi uzmanlaşmış merkezler bulunuyor.
TENMAK ayrıca teknoloji transfer ofisleri, AR-GE merkezleri ve eğitim birimleri aracılığıyla ülkenin bilimsel altyapısını güçlendirmeyi, yeni ürünler geliştirmeyi ve mevcut teknolojileri iyileştirmeyi hedefliyor. İ-RİS, kurumun bu stratejik yaklaşımının somut bir uygulaması olarak nitelendiriliyor.
