Milyonlarca çalışanın hayalini kurduğu erken emeklilik için SGK tarafından yeni kararlar açıklandı. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), çalışma hayatının zorlukları ve riskleri göz önünde bulundurularak belirlenen 45 meslek grubuna, kamuoyunda "yıpranma payı" olarak bilinen fiili hizmet süresi zammı hakkı tanımakta.
SGK'DAN ERKEN EMEKLİLİK HAKKI
Bu özel düzenleme sayesinde, ağır ve tehlikeli işlerde görev yapan çalışanlar, hem daha fazla prim gününe sahip oluyor hem de emeklilik yaşını 5 yıla kadar öne çekebiliyor. Peki, bu haktan kimler, nasıl faydalanabilir? İşte tüm detaylar...
Yıpranma Payı (Fiili Hizmet Süresi Zammı) Nedir?
Resmi mevzuatta "fiili hizmet süresi zammı" olarak tanımlanan yıpranma payı, belirlenen meslek gruplarındaki çalışanların, fiilen çalıştıkları her yıl için ek hizmet süresi kazanmasını sağlayan bir sosyal güvenlik hakkıdır. Bu sistemle, bir takvim yılı 12 ay olarak değil, mesleğin tehlike derecesine göre 15 ay veya 18 ay olarak hesaplanır. Bu sayede çalışanların toplam prim ödeme gün sayıları artarken, emeklilik için gereken yaş haddinden de indirim yapılır. Bu hak, özellikle fiziksel ve zihinsel olarak daha fazla efor gerektiren mesleklerde çalışanlar için bir nevi pozitif ayrımcılık anlamına gelmektedir.
90 ve 180 Gün Erken Emeklilik
SGK, yıpranma payını mesleklerin taşıdığı risk ve zorluk derecesine göre iki ana kategoride değerlendirmektedir. Bu sınıflandırma, çalışanların bir yıl içinde ne kadar ek hizmet süresi kazanacağını belirler:
180 Gün Yıpranma Hakkı Olan Meslekler: En yüksek risk grubunda yer alan bu mesleklerde çalışanlar, her 360 günlük çalışmaları karşılığında 180 gün, yani tam 6 ay fiili hizmet süresi zammı kazanır. Bu gruba; maden ocakları, TSK personeli, Emniyet ve MİT mensupları, Sahil Güvenlik personeli, ceza infaz kurumu memurları ve radyoaktif maddelerle çalışanlar gibi son derece zorlu koşullarda görev yapanlar dahildir.
90 Gün Yıpranma Hakkı Olan Meslekler: Bu kategoride yer alanlar ise her 360 günlük çalışmaları için 90 gün, yani 3 ay ek hizmet süresi elde eder. Gazeteciler, TRT haber personeli, cam, çimento ve döküm fabrikası işçileri, termik santral çalışanları, itfaiyeciler, diş hekimleri, eczacılar, hemşireler, ebeler ve diğer birçok sağlık çalışanı bu grupta yer almaktadır.
Emeklilik Hesaplaması Statüye Göre Değişir
Yıpranma payından elde edilen günlerin emekliliğe yansıması, çalışanın sigortalılık statüsüne (memur veya SSK'lı) göre farklılık göstermektedir.
8 Eylül 1999 tarihinden önce göreve başlamış kamu görevlileri (memurlar) için hesaplama oldukça avantajlıdır. Bu kişiler, kazandıkları toplam yıpranma payı süresinin tamamını prim gün sayılarına ekleyebilirken, bu sürenin yarısını da doğrudan emeklilik yaşından düşürebilmektedir.
Özel sektörde 4A (SSK) kapsamında çalışanlar için ise durum biraz daha farklıdır. Bu haktan yararlanabilmek için öncelikle en az 3600 prim gününü tamamlamış olmaları şarttır. Bu şartı sağladıktan sonra, biriktirdikleri toplam yıpranma süresinin yarısı, emeklilik yaş haddinden indirilir. Örneğin, 4 yıl (1440 gün) yıpranma hakkı kazanan bir maden işçisi, emeklilik yaşını 2 yıl erken bir tarihe çekebilir.
5 Yıl Erken Emeklilik Mümkün
En büyük avantaj, her yıl için 180 gün yıpranma hakkı kazanan meslek gruplarındadır. Bu grupta yer alan bir çalışanın 20 yıllık hizmet süresi sonunda elde edeceği kazanım şöyledir:
20 yıl x 180 gün/yıl = 3600 gün ek prim kazanır. Bu, normal çalışan bir kişiye göre 10 yıl daha fazla prim ödemiş sayılması anlamına gelir.
Bu 3600 günlük (10 yıllık) yıpranma süresinin yarısı, yani 1800 gün (5 yıl), emeklilik yaşından düşülür.
Sonuç olarak, normal şartlarda 60 yaşında emekli olacak bir çalışan, bu hak sayesinde 55 yaşında emekli olabilir.
