Sektörde puanlama, slot sistemi ve teslimat sürelerinin işleyişi
Türkiye’de yemek ve paket teslimat platformlarında uygulanan puan ve slot sistemi, kuryelerin görünürlüğünü ve kazanç potansiyelini doğrudan etkiliyor. Düşük puan alan kuryeler daha az sipariş alıyor; bu da gelir kaybını önlemek için hız yapma eğilimini artırıyor. Platform algoritmaları, kuryelerin bir noktadan diğerine kaç dakikada gittiğini takip ederek performansı sıralıyor ve görünürlük ile slot açma gibi mekanizmalarla ödüllendiriyor veya cezalandırıyor.
Kuryelerin anlattıkları
Cem Burak Karagülle (Samsun)
"Sipariş verildiğinde sizle kurye arasındaki iletişimi sağlayan bu platformlara dijital platformlar deniliyor. Bu platformların bir algoritması var. Algoritma baskısı adı altında bir süreç yaşanıyor. Bu reklamlar kuryeleri hıza teşvik ediyor. Müşteri, 30-40 dakika içinde paketinin geleceğini zannediyor. Örneğin bir AVM’den sipariş verdiniz. Uygun kuryeye bu sipariş atanıyor. Sipariş hazırlanması ve kuryenin teslim alması gibi süreçlerden sonra kuryeye teslimat için yaklaşık 10 dakika kalıyor. Bu da algoritma baskısına sebep oluyor. Firmalar hız reklamı yapıyor. Aslında hız reklamı yapmaları, Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı tarafından yasaklandı. Hâlâ müşteriler bunu görüyor ve 30-40 dakikada elimde olacak diye sipariş veriyor. Müşteriler kuryelere puan veriyor. Algoritma, kuryenin bir noktadan diğerine kaç dakikada gittiğini bildiği için daha uzun sürede giden, kurallara uyan kuryeyi sistemin dışında bırakıyor. Dolayısıyla denetleme kurulunun bunları denetlemesi gerekiyor" dedi.
Cemal Uz
"Bu aralar motosiklet kazaları çoğalmaya başladı. Öncelikle motokurye arkadaşlarımız ne kadar dikkatli olursa olsun bazı firmalar, ‘şu paketi şu kadar dakikada götürmen lazım’ diyor. Götürürsen, bu kadar bonus kazanırsın. Kurye arkadaşlar da ister istemez yaya ihlali ve kırmızı ışıkta geçme gibi sorunlarla karşı karşıya kalıyor. Bunlar sonucunda kurye arkadaşlarımız ölümlü veya yaralanmalı kazalara karışıyor. Bakanlık hızlı teslimat süresini kaldırdı; ancak 15-20 dakikalık teslimat süresi ve puanlama sistemiyle kurye arkadaşlarımız zor şartlarda çalışıyor" diye konuştu.
Şenol Bilgin
"Popüler yemek sipariş platformlarında her siparişin altında süre yazıyor. Bu süre Bakanlık tarafından kaldırıldı. Herhangi bir kurye, baskı altında olmadan paketini teslim etmesi gerekirken firmaların yaptıkları reklamlardan dolayı kuryeler canlarını tehlikeye atıyor. A noktasından B noktasına 15-20 dakikada gitmesi gereken bir kurye, firmaların paket bonusları nedeniyle 5-10 dakikada gitmeye çalışıyor. Geç götürüldüğünde slot açılmıyor. Slot en alta düşüyor ve görünmez hâle geldiği için kazanç düşüyor" ifadelerini kullandı.
Risk mekanizması ve sonuçları
Platform reklamları ve algoritmik puanlama birleştiğinde, müşteri beklentileri ile kuryelerin ekonomik kaygıları arasında bir baskı mekanizması oluşuyor. Reklamlarda vurgulanan hızlı teslimat beklentisi müşterinin sipariş süresi algısını şekillendirirken, algoritmalar da gerçek zamanlı performansa göre kurye görünürlüğünü düzenliyor. Bu ikili baskı, özellikle yoğun saatlerde trafik ve yaya güvenliği açısından ciddi riskler doğuruyor ve kazaların artmasına neden oluyor.
Denetim çağrısı
Kuryelerin aktarımlarında öne çıkan talep, uygulamaların ve reklamların denetlenmesi yönünde. Cem Burak Karagülle’nin belirttiği gibi, platformların hız vaatleri ile puanlama uygulamalarının yarattığı baskının denetleme kurulunca izlenmesi gerekiyor. Kuryeler düşük görünürlük ve gelir kaybı riski nedeniyle hız yapmaya itilirken, güvenlik ihlalleri ve kazalarla sonuçlanan bu sürecin kontrol altına alınması gerektiği vurgulanıyor.
TÜRKİYE'DE YEMEK VE PAKET TESLİMAT SEKTÖRÜNDE FAALİYET GÖSTEREN DİJİTAL PLATFORMLARDA UYGULANAN PUANLAMA VE TESLİMAT SÜRELERİ KURYELERİN KAZALARA DAHA FAZLA MARUZ KALMASINA NEDEN OLUYOR
