Prof. Dr. Şevket Özkaya: Antioksidan ve bazı vitamin takviyelerinin beklenen yararı yok
Göğüs Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Şevket Özkaya, son yıllarda yaygın kullanılan antioksidan ve vitamin takviyelerinin sağlıklı yaşam ve yaşlanmayı geciktirme iddiasına karşı önemli uyarılarda bulundu. Özkaya, bu takviyelerin aksine yaşam süresini kısaltabildiğinin bilimsel çalışmalarla gösterildiğini belirtti.
Araştırma bulguları ve hangi maddeler incelendi
Özkaya, antioksidan içerikli ürünlerin A vitamini, E vitamini, koenzim Q10, beta-karoten ve asetil-sistein gibi bileşenler içerdiğini hatırlattı. Son 20 yılda yapılan büyük ölçekli araştırmaların ve The Journal of the American Medical Association (JAMA) dergisinde yayımlanan kapsamlı meta-analizin, bu takviyelerin yaşlanmayı yavaşlatmadığını ve ölüm oranını düşürmediğini ortaya koyduğunu aktardı.
Meta-analizde özellikle beta-karoten, A, C ve E vitaminleri ile selenyum incelendi. Özkaya, araştırma sonuçlarına göre antioksidan takviyesi alan kişilerde ölüm riskinin yüzde 4 daha yüksek olduğunun tespit edildiğini, beta-karoten, E vitamini ve yüksek doz A vitamini kullanımında ölüm riskinin daha da arttığını söyledi. C vitamini ve selenyum için ise bir yarar gösterilemediği belirtildi.
Kanser ve diğer riskler
Prof. Dr. Özkaya, antioksidan takviyelerin bazı durumlarda zarar verebildiğine dikkat çekti. Özkaya'nın aktardığı bilimsel bulgulara göre E vitamini takviyesi erkeklerde prostat kanseri riskini artırabilir, A vitamini takviyeleri ise kemik kırığı riskini yükseltebilir. Ayrıca antioksidanların, kanser hücrelerinin metabolizması gereği ürettiği fazla serbest radikali etkisiz hale getirerek kanser hücrelerine avantaj sağlayabileceği vurgulandı. Bu nedenle kanser hastalarına genellikle antioksidan takviyeleri önerilmemektedir.
Yaşlanma ve klinik öneriler
Özkaya, yaşlanmanın yalnızca oksidatif hasardan ibaret olmadığını, çok daha karmaşık biyolojik mekanizmaların sürece dahil olduğunu belirterek, antioksidanlara dayalı basitleştirilmiş yaklaşımların yanıltıcı olabileceğini söyledi. Sağlıklı bireylerin yüksek doz takviye kullanması için bilimsel bir gerekçe olmadığını vurguladı: antioksidan eksikliği olan kişilerin hekim kontrolünde takviye alması yararlı olabilir, ancak sağlıklı bireylerin yüksek doz alması fayda sağlamıyor.
Özkaya, 'Beta karoten, A vitamini ve E vitamini tek başına veya diğer antioksidanlarla birlikte kullanıldığında ölüm oranını artırıyor. C vitamininin ömrü uzattığına dair hiçbir kanıt yok' ifadeleriyle bulguların halk sağlığı açısından önemine dikkat çekti.
Halk sağlığı ve alternatifler
Kontrolsüz takviye kullanımına başvurmak yerine, Prof. Dr. Özkaya vatandaşlara Sağlık Bakanlığı'nın sunduğu ücretsiz hizmetlerden yararlanmayı önerdi. Sağlıklı Hayat Merkezlerinin hemen hemen her ilçede bulunduğunu belirten Özkaya, bu merkezlerde diyetisyen, psikolog ve fizyoterapist gibi uzmanlardan ücretsiz destek alınabileceğini ve böylece sağlığı güçlendirecek, hastalıklardan korunmayı sağlayacak tedbirlerin uygulanabileceğini söyledi.
Sonuç olarak, Prof. Dr. Şevket Özkaya'nın ifadeleri doğrultusunda antioksidan ve bazı vitamin takviyelerinin yaygın kullanımına karşı temkinli olunması; eksiklik durumunda ise hekim gözetiminde hareket edilmesi gerektiği vurgulanmaktadır.
GÖĞÜS HASTALIKLARI UZMANI PROF. DR. ŞEVKET ÖZKAYA, SON YILLARDA YAYGIN ŞEKİLDE KULLANILAN ANTİOKSİDAN VE VİTAMİN TAKVİYELERİYLE İLGİLİ ÇARPICI AÇIKLAMALARDA BULUNDU. ÖZKAYA, SAĞLIKLI YAŞAM VE YAŞLANMAYI GECİKTİRME AMACIYLA KULLANILAN BU TAKVİYELERİN TAM TERSİNE, YAŞAM SÜRESİNİ KISALTTIĞININ BİLİMSEL OLARAK KANITLANDIĞINI SÖYLEDİ.
