Prof. Dr. Fahri Işık, 2025 Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görüldü
Prof. Dr. Fahri Işık, arkeoloji alanındaki çalışmaları nedeniyle 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görüldü. Ödülün ilanı, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan tarafından 29 Ekim Özel Programı'nda yapıldı.
Hayatı ve akademik yaşamı
1944'te Malatya'nın Yeşilyurt ilçesi Kileyik köyünde beş çocuklu bir ailenin üçüncü çocuğu olarak doğan Işık, lisans eğitimini Ankara Üniversitesi'nde, doktora eğitimini Bonn Üniversitesi Klasik Arkeoloji Bölümü'nde tamamladı. 1983'te profesör ünvanı alan Işık, Atatürk ve Akdeniz üniversitelerinin arkeoloji bölümlerini ile Likya Uygarlıkları ve Göller Yöresi Uygarlıkları Araştırma Merkezleri'ni kurdu.
Çoğunluğu yabancı dillerde yayımlanmış 13 kitabı ve bilimsel dergilerde yayımlanan 100'e yakın özgün makalesi bulunan Işık, profesör olduktan beş yıl sonra, 1988'de Antalya'daki Patara Antik Kenti'nde kurucu kazı başkanı olarak çalışmalara başladı.
Patara çalışmaları, eğitici rolü ve keşifler
Patara'daki ilk yıllarda kısıtlı imkânlarla çalışmalarını sürdüren Işık, döneminin koşullarına rağmen antik kentte çok sayıda önemli eseri gün yüzüne çıkardı. Başlangıçta bir köylü evinde, ilerleyen yıllarda Kızılay tarafından sağlanan çadırlarda konaklayarak yürüttüğü kazılarda ekipleriyle önemli bulgular elde etti.
Işık'ın yetiştirdiği öğrenciler Türkiye'nin dört bir yanındaki antik kentlerde kazı başkanı olarak görev yapmaya başladı; bu nedenle akademi içinde kendisine "hocaların hocası" deniliyor.
Ana bilimsel iddiaları: Anadolu uygarlıklarının yerliliği
Işık, Batı merkezli tarih yazımlarına karşı yaptığı çalışmalarla uygarlıkların Anadolu halklarının emeğiyle ortaya çıktığını savundu. Öğrencilik yıllarında edindiği yöntemlerle Türkiye'deki arkeoloji eğitiminin güçlendirilmesi gerektiğini vurguladı ve bu bilgi birikimini ülkesindeki öğrencilerine aktarmayı amaçladığını belirtti.
Işık, 1980'lerin ortasında Londra ve Viyana'da yayımladığı makalelerle Frig uygarlığının yerli Anadolu uygarlığı olduğu görüşünü ortaya koyduğunu; daha sonra Hattuşa Büyükkaya kazılarından elde edilen bulguların bu görüşü desteklediğini ifade etti. Benzer şekilde, 1988'de Patara'ya gelince Likya Uygarlığı'nın esasen yerli Anadolu kökenli olduğunu tespit ettiğini belirtti ve İyonların kökenine ilişkin tartışmaları ele aldı.
Işık, Batı'nın 200 yıldır süregelen "İyonlar Yunan'dır, Batı uygarlığını onlar kurmuştur" yaklaşımının yeni bulgular ışığında sorgulanması gerektiğini savundu ve araştırmalarının bu dönüşümü başlattığını söyledi.
Bilimsel yaklaşım, ödülün anlamı ve gelecek yönlendirmesi
AA muhabirine yaptığı değerlendirmede Işık, ödülü kişisel bir başarıdan öte olarak gördüğünü ifade etti: "Bu, bilimi gereği gibi, gerçeğinden sapmadan yapmanın, yeryüzünde çok özel bir kutlu kültür toprağına sahip olmanın ödülü." Ata'nın izinde çalıştığını, her şeyi sorgulayarak ve güvenerek gerçeğe ulaştığını yazıya döktüğünü söyledi.
Işık, Almanya'daki eğitim yıllarında öğrendiği arkeolojik yöntemleri Türkiye'deki öğrencilere aktarmayı amaçladığını ve artık Türk arkeologların özgüvenle araştırma yaptığını vurguladı. Ayrıca Batı dünyasının son dönemde "Mitoslardan tarih yazılamaz" gerçeğini kabul etmeye başladığını belirtti.
Ödülün misyonunun genç bilim insanlarında karşılığını bulması, Anadolu'nun gerçeklerinin geniş kitlelere yayılması ve zaman içinde bir kültür politikasına dönüşmesi temennisinde bulunan Işık, ülke içindeki tartışmaların genişletilmesi ve uluslararası meslektaşlarla konunun paylaşılması gerektiğini söyledi.
Işık'ın sözleriyle: "Eğer benim vardığım sonuca varıyorsak dünyadaki diğer arkeologları davet edip bu konuyu onlarla tartışmalıyız."
Çoğunluğu yabancı dillerde 13 kitabı ile bilimsel dergilerde yayımlanan 100'e yakın özgün makalesi bulunan ve 1983 yılında profesör olan Prof. Dr. Fahri Işık, arkeoloji alanında 2025 Yılı Cumhurbaşkanlığı Kültür ve Sanat Büyük Ödülü'ne layık görülmenin gururunu yaşıyor. Işık, AA muhabirine açıklamalarda bulundu.
