İsrail'in Gazze operasyonları hem insani hem ekonomik maliyetleri artırdı
ABDURRAUF ARNAVUT - Gazze Şeridi'nde 8 Ekim 2023'ten bu yana süren saldırılar, hem bölgedeki sivil kayıpların artmasına hem de İsrail ekonomisinde belirgin zararların ortaya çıkmasına neden oldu.
Askerî ve insani bilanço
Resmi ve raporlanan verilere göre Gazze'de hayatını kaybeden Filistinlilerin sayısı 67 bin 173, yaralananların sayısı ise 169 bin 780 olarak veriliyor. Ölenlerin çoğunluğu kadınlar ve çocuklardan oluşuyor; bölgede yaşanan kıtlık nedeniyle aralarında 154 çocuk olmak üzere 460 Filistinli açlıktan yaşamını yitirdi.
İsrail ordusunda ise Ekim 2023'ten bu yana 1.152 asker öldü, 6.313 asker yaralandı. Ulusal Güvenlik Araştırmaları Enstitüsü (INSS) raporunda, yaralanan İsrailli asker sayısının yaklaşık 20 bin olduğu belirtildi.
Ekonomik etkiler ve sektörlere yansımaları
Uzun süreli operasyonlar, turizm, ileri teknoloji ve savunma harcamaları üzerinde sert etkiler bıraktı. Haber kaynaklarına göre sektörlerde yaşanan kayıplar milyarlarca dolar düzeyinde oldu ve bu kayıpların telafisinin yıllar alabileceği belirtiliyor.
Uluslararası kredi derecelendirme kuruluşları da durumu yansıtarak kararlar aldı: Standard and Poor’s ve Fitch, İsrail’in notunu A+'dan A'ya düşürdü. Moody’s ise İsrail’in güvenliği ve uzun vadeli ekonomik büyüme görünümündeki belirsizliğin olağan seviyelerin çok üzerinde olduğunu bildirdi.
İleri teknoloji sektöründe, saldırıların başından itibaren çalışanlar arasında bir "kitlesel göç" yaşandığı, İsrail İnovasyon Kurumu verilerinin sektörde büyümenin büyük ölçüde durduğunu gösterdiği ifade ediliyor. Çok sayıda nitelikli profesyonelin ülkeyi kalıcı olarak terk etmesi, sektörde bir beyin göçü dalgası oluşturdu.
Turizmde çöküş ve maliyetler
Turizm gelirleri belirgin şekilde geriledi: 2019'da 4,5 milyon turist ve 8,5 milyar dolar gelir elde eden İsrail turizmi, 2024 itibarıyla 1 milyonun altına düşerek 2,2 milyar dolar seviyesine geriledi; bu, sektörde yaklaşık %68'lik bir küçülme anlamına geliyor. Oteller, restoranlar, tur operatörleri ve rehberler doğrudan etkilendi.
Haaretz gazetesinin verilerine göre saldırıların doğrudan maliyeti 200 milyar şekel (60 milyar dolar)'ı aştı; gelecek yıllarda artan savunma bütçesi ve borç ödemeleriyle bu rakama yüz milyarlarca şekelin daha eklenebileceği bildirildi. Haberde ayrıca 10 bin yedek askerin bir ay boyunca sahada tutulmasının maliyetinin 120 milyon dolar olduğu kaydedildi.
Sonuç ve belirsizlik
Saldırıların hem insani hem ekonomik etkileri, kısa vadede toparlanmayı zorlaştırıyor. Uzman değerlendirmelerine göre, ekonomik kayıpların telafisi yıllar alacak ve ekonominin 7 Ekim 2023 öncesindeki gücüne dönüp dönemeyeceği belirsizliğini koruyor.
İsrail, bölgede on yıllardır süren politik ve askeri gerilimler bağlamında Filistin, Suriye ve Lübnan topraklarının bir kısmını işgal altında tutuyor; bu durum da bölgedeki uzun vadeli istikrar ve ekonomik görünüm üzerinde etkili olmaya devam ediyor.
