İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı İslami: Grossi'nin sessizliği kurum tarihinde leke olarak kalacak
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı (UAEA) 69. Genel Konferansı, Viyana'daki genel merkezde "Nükleer Alanda Küresel İşbirliği" temasıyla başladı. Konferansa birçok ülkeden bakanlık düzeyinde katılım oldu; UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi toplantının zorlu uluslararası koşullar altında gerçekleştiğini belirtti.
Grossi'nin çağrısı ve denetimlere ilişkin gelişmeler
Grossi, konuşmasında nükleer normların aşındığı ve küresel gerilimlerin arttığı bir dönemde uluslararası kuruluşların iki seçenekle karşı karşıya olduğunu; ya işlerine kaldıkları yerden devam edeceklerini ya da zorluğun üstesinden gelmek için harekete geçeceklerini söyledi. UAEA'nın nükleer silahların yayılma riskini azaltmanın yanı sıra çeşitli alanlarda faaliyet yürüttüğünü vurguladı.
Grossi, geçen hafta Mısır'ın başkenti Kahire'de İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi ile görüşme gerçekleştirdiğini hatırlattı ve orada UAEA'nın İran'daki denetimlerinin yeniden başlaması yönünde pratik adımlar üzerinde çalışıldığını aktardı. Ayrıca nükleer silahların yayılmasının yarattığı tehdide dikkat çekerek, "Bir an için düşünün: Birkaç ülke yerine 20 ya da 25 ülkenin nükleer silahlarla donanmış olduğu bir dünya" uyarısında bulundu.
İslami'nin sert tepkisi: Sessizlik "leke" olacak
İran Atom Enerjisi Kurumu Başkanı Muhammed İslami, UAEA'nın tarihinin en kritik dönemlerinden geçtiğini belirterek NPT ve uluslararası hukukun bütünlüğünün, İsrail yönetimi ve ABD'nin saldırgan eylemleri sonucu zarar gördüğünü ifade etti. İslami, 13 Haziran'da İsrail'in İran'a saldırı düzenlediğini anımsattı; bu saldırının UAEA denetimindeki nükleer tesislerin hedef alınması, nükleer bilim insanları ve çok sayıda sivilin yaşamını yitirmesi ve yaralanmasıyla sonuçlandığını vurguladı.
İslami, 22 Haziran'da ABD'nin bu saldırılara katıldığını iddia ederek, İran'ın bu saldırılara "unutulmaz" yanıtlar verdiğini söyledi. İslami ayrıca, "İran'ın düşmanları, nükleer bilim ve teknoloji, nükleer bilgi birikimi ve endüstrinin İran'da köklü ve derin bir geçmişe sahip olduğunu, askeri saldırı ve suikastlarla ortadan kaldırılamayacağını bilmelidir" ifadelerini kullandı ve İsrail rejiminin eylemlerini sert biçimde eleştirdi.
İslami, resmi yazışmalarına ve Ajans'tan saldırıların kınanması talebine rağmen UAEA'nın bu saldırıları kınamadığını, güvenlik sistemlerinin bütünlüğünü koruyamadığını ve yasal görevini yerine getirmediğini belirterek, "(UAEA) Kurumun, özellikle de Başkan'ın (Grossi) bu sessizliği ve eylemsizliği, kurumun tarihinde bir leke olarak kalacaktır." dedi.
ABD Enerji Bakanı Chris Wright'ın değerlendirmesi
ABD Enerji Bakanı Chris Wright ise konferansta, barışçıl nükleer teknolojinin en yüksek güvenlik ve emniyet standartlarıyla teşvik edilmesi için UAEA ve üye devletlerle işbirliği yapmaya kararlı olduklarını söyledi. Wright, İran'ın yükümlülüklerini ihlal etmesinin NPT rejimi için ciddi bir tehdit oluşturduğunu belirterek, Tahran'ın UAEA'ya karşı şeffaf olmaması ve nükleer silahlanma çabalarının kabul edilemez olduğunu vurguladı.
Wright, "İran'ın tüm zenginleştirme ve yeniden işleme kapasiteleri dahil olmak üzere nükleer silahlanma yolu tamamen ortadan kaldırılmalıdır" şeklinde konuştu ve İran'ı yükümlülüklerine uymaya, UAEA müfettişlerine engelsiz erişim sağlamaya çağırdı.
Sonuç ve yansımalar
Konferansın açılışında hem UAEA yönetiminin hem de taraf devletlerin beyanları, kurumun tarafsızlık ve denetim yeteneğine dair tartışmaları gündeme taşıdı. İslami'nin Grossi'ye yönelik eleştirisi, Ajansın olaylara tepki verme kapasitesi ve algılanan tarafsızlığı üzerinde olası uzun vadeli etkiler hakkında soru işaretleri doğuruyor. Öte yandan Grossi'nin denetimlerin yeniden başlaması yönündeki vurgusu ile Chris Wright'ın İran'a yönelik talepleri, konferansın dikkatini denetim süreçleri ve hukuki yükümlülüklerin uygulanmasına çekiyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) 69. Genel Konferansı, kurumun Viyana'da bulunan genel merkezinde başladı. "Nükleer Alanda Küresel İşbirliği" temasıyla düzenlenen konferansa, birçok ülkeden bakanlık düzeyinde katılım oldu. UAEA Başkanı Rafael Mariano Grossi, burada konuşma yaptı.
