Çeşme'de sakız ağacı sayısında hızlı artış: 15 yılda 100 kat
FIRAT ÖZDEMİR - Türkiye'de yalnızca Çeşme yarımadasında yetişen ve ticari değeri nedeniyle "altın damlayan ağaç" olarak adlandırılan sakız ağacı varlığı, son yıllarda yürütülen çalışmalarla belirgin şekilde arttı. 2010'da yaklaşık 1.000 civarında olan dikili ağaç sayısı, bugün 100.000'i geçti.
Artışın arkasındaki aktörler ve yöntemler
Tarım ve Orman Bakanlığı, yerel yönetimler ve üreticilerin birlikte yürüttüğü ağaçlandırma ve destek programları, sakız ağacının korunması ve çoğaltılmasında belirleyici oldu. Sakız ağacının tohumla çoğalmaması nedeniyle Bakanlıkça üretilen fidanlar öncelikle orman yangınlarından zarar gören alanlara dikildi ve arazi sahibi üreticilere dağıtıldı. Orman Genel Müdürlüğü de yanan alanlarda sakız ağaçlarıyla ağaçlandırma çalışmaları yürüttü.
İl Tarım ve Orman Müdürü Mustafa Şahin çalışmaların hem bitkinin yaşatılması hem de ticari değerlendirmenin artırılması amacıyla sürdürldüğünü vurguladı. Şahin, Çeşme damla sakızının coğrafi işaretinin alındığını ve Avrupa Birliği'nden coğrafi işaret alınmasıyla ilgili çalışmaların devam ettiğini belirtti.
Hasat yöntemi ve üretim verileri
Damla sakızı hasadı, üreticilerin anlattığı şekliyle belirli bir teknik ve emek gerektiriyor. Üreticiler haziran ayında sakız ağaçlarının altına kireç seriyor, gövdeye çizikler atarak ağacın öz suyunun kireç üzerinde birikmesi bekleniyor. Damla damla biriken özsular kirecin üzerinde kristalize oluyor, katılaşan madde kireçten ayrıştırılıyor. Hasat süreci eylül ayına kadar devam ediyor.
İl müdürlüğü yetkilileri şu anda yıllık 200-250 kilogram arasında sakız üretimi olduğunu, bunun 5 ton ve üzerine çıkarılması gerektiğini belirtiyor. Ayrıca hasatta ortalama olarak gelişmiş üç ağacın 1 kilogram sakız verdiği, ham maddenin kilogramının piyasa değerine göre yaklaşık 20.000 lira olduğuna dikkat çekiliyor.
Üreticilerde başlangıç heyecanı
Çeşme Ovacık Mahallesi'nden üretici Musa Yalçın, İlçe Tarım ve Orman Müdürlüğü'nde eğitim aldıktan sonra 6 yıl önce 3 dönümlük arazisine 70 sakız ağacı diktiğini ve bu yıl ilk kez 13 kilogram sakız hasadı yapacağını söyledi. Yalçın, sakız ağacının atıl arazileri verimli hale getirdiğini ve su istememesi nedeniyle su tasarrufuna katkı sağladığını ifade etti.
Hedef: İhtiyacı karşılamak ve ihracata yönelmek
Yetkililer, çalışmaların temel hedefinin Türkiye'nin damla sakızı ihtiyacını karşılamak ve sonrasında ihracata yönelmek olduğunu belirtiyor. Bölgedeki çoğaltma ve ağaçlandırma çalışmalarıyla boş alanların değerlendirilmesi ve kuraklığa dayanıklı bir bitkinin yaygınlaştırılması amaçlanıyor. Sakız ağacının hem tıbbi hem de aroma katıcı olarak gıda ve ilaç sanayinde kullanımının bulunduğu kaydediliyor.
Sonuç: 15 yıl içinde Çeşme'de sakız ağacı sayısında sağlanan bu artış, koruma, üretim tekniği eğitimleri ve devlet-yerel iş birliğiyle sağlanan fidan desteğinin bir sonucu olarak değerlendiriliyor. Hedefler arasında üretimi arttırmak, bölgesel ekonomiye katkı sağlamak ve damla sakızını hem iç pazarda karşılamak hem de ihracata taşımak yer alıyor.
Ticari değeri nedeniyle "altın damlayan ağaç" olarak nitelendirilen, ancak "yok" denebilecek kadar azalan sakız ağacı varlığı, son yıllarda yürütülen çalışmalarla 100 kat arttı. Dünyada sadece Ege Denizi'ndeki Sakız Adası ile İzmir'deki Çeşme yarımadasında yetiştiği bilinen sakız ağacından elde edilen damla sakızı, tıp, gıda, kozmetik gibi çeşitli alanlarda kullanılıyor.
