Araştırmanın kapsamı ve bulgular
World Weather Attribution (WWA) grubundan 28 araştırmacı, İngiltere, Türkiye, Yunanistan, Hollanda ve ABD'den üniversiteler ile meteoroloji kurumlarının katılımıyla bu yıl Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası'ndaki orman yangınlarını tetikleyen hava koşullarının iklim değişikliğinden nasıl etkilendiğini ilişkilendirme analiziyle inceledi.
Araştırmacılar, iklim değişikliğinin yangınların öncesindeki aylarda, haftalarda ve günlerde görülen hava koşullarını etkileyerek yangınlara zemin hazırladığını tespit etti. Avrupa genelinde bu yıl bir milyon hektardan fazla alanın yanmasıyla 'en kötü yıl' kaydı düşülürken, bölgedeki koşulların daha da kötüleşmeye açık olduğu uyarısı yapıldı.
Öne çıkan sayısal bulgular
Analizde öne çıkan veriler şunlardır: kış yağışlarında yaklaşık %14 azalma, yangın öncesi yüksek buharlaşma koşullarının bir hafta boyunca yaşanma olasılığının 10 kat arttığı ve bu koşulların şiddetinin %18 arttığı tespit edildi. Üç günlük sıcak, kuru ve rüzgarlı koşulların birleştiği yangına elverişli durumlar ise iklim değişikliğine bağlı olarak 10 kat daha olası hale gelmiş ve %22 daha şiddetli yaşanmıştır.
Ayrıca, iklim değişikliği olmasaydı benzer aşırı koşulların 100 yılda bir görülebileceği; küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi döneme göre 1,3 derece olmasıyla bu tür olayların yaklaşık 20 yılda bir görülmesinin beklendiği belirtildi.
İnsan ve çevresel etki
Haziran ve temmuz aylarında Akdeniz'de yüzlerce orman yangını çıktı; art arda 40 dereceyi aşan sıcaklıklar, kuru bitki örtüsü ve fırtına şiddetine ulaşan rüzgarlar yangınları körükledi. Bu koşullar nedeniyle söz konusu ülkelerde 80 binden fazla kişi tahliye edildi.
Gelecek senaryoları ve riskler
Araştırmacılar, fosil yakıt kullanımının devam etmesi halinde riskin artacağı uyarısında bulundu. Mevcut politikalarla yüzyıl sonuna kadar küresel sıcaklık artışının sanayi öncesi döneme göre 2,6 derece olması durumunda, benzer aşırı sıcak, kuru ve rüzgarlı koşulların olasılığının 9 kat artacağı ve şiddetinin %25 daha fazla olacağının tahmin edildiği aktarıldı.
Çalışma, yangınların başlaması ve yayılma riskini azaltmak için ileriye dönük stratejilerin gerekliliğini vurguluyor. Araştırmacılar özellikle yakıt yönetimi stratejilerinin güçlendirilmesi ve toplumda yangın riski farkındalığının artırılmasını öneriyor.
Uzman değerlendirmeleri
Friederike Otto, Londra Imperial College Çevre Politikaları Merkezi İklim Bilimi Profesörü, analizle ilgili değerlendirmesinde küresel sıcaklık artışının 1,3 dereceye ulaşmasının aşırı yangınları tetikleyebilecek bir tehdit haline geldiğini belirtti ve Türkiye, Yunanistan ile Kıbrıs Adası'ndaki yıkıcı yangınların uyarı niteliğinde olduğunu ifade etti. Otto, petrol, gaz ve kömür yakılmaya devam edildiği sürece küresel sıcaklıkların yükseleceğini ve büyük, hızla yayılan yangın riskinin artmaya devam edeceğini vurguladı.
Bikem Ekberzade, İstanbul Teknik Üniversitesi Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü Araştırmacısı, Türkiye'de haziranda yangınların beklenmedik şekilde arttığına dikkat çekti. Ekberzade, yangınlara asıl nedenin insan kaynaklı ihmaller olduğunu, ancak meteorolojik koşulların yangınların hızla yayılmasına ve şiddetinin artmasına yol açtığını ve küresel ısınmanın yoğunlaşmasıyla daha büyük ve ölümcül yangınların norm haline gelebileceğini belirtti.
Sonuç
WWA'nın ilişkilendirme analizi, insan kaynaklı iklim değişikliğinin Türkiye, Yunanistan ve Kıbrıs Adası'ndaki orman yangınlarına yol açan hava koşullarını güçlendirerek yangın riskini ve şiddetini artırdığını ortaya koyuyor. Araştırma, hem küresel önlemler hem de yerel yakıt yönetimi ve toplum bilinciyle yangına hazırlığın güçlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
