Proje, türkünün asıl öyküsünü birinci elden kaynağa dayandırdı
Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyleri arasında dilden dile aktarılan hüzünlü bir sevda öyküsü olan “Al Fadimem” türküsünün gerçek hikâyesi, bir lise araştırma projesi kapsamında ayrıntılı şekilde ortaya kondu.
Proje ve yöntem
Çalışma, TÜBİTAK 2204 - A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması çerçevesinde, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi tarih öğretmeni Faruk Karakuş danışmanlığındaki 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından hazırlandı. Proje, türkünün gerçek kişileri ve ilk sözleri hakkında birinci elden kaynak toplamayı hedefledi ve saha görüşmeleri ile arşiv taramalarını birleştirdi.
Görüşmelerin dayandığı kişiler
Araştırmada, türkünün kahramanları olduğu belirtilen Kadir Kilci (Efe Kadir) ve Fadime Bostan ile aynı dönemde yaşamış akraba ve komşularla yapılan görüşmeler temel kaynak olarak kullanıldı. Bu görüşmeler, halk kültüründe türküler aracılığıyla söz ve anlam değişimlerinin nasıl yaşandığını anlamaya yönelik veri sağladı.
Bulunan 1985 tarihli ses kaydı belirleyici oldu
Çalışmanın en önemli bulgularından biri, 1985 yılında Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci isteğiyle kayda alınmış bir kasetin bulunması oldu. Bu ses kaydında, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiği tespit edildi. Kaset, Ali Kalkan, Veli Kilci ve aile bireyleri tarafından muhafaza ediliyordu ve proje kapsamında türkünün ilk sözlerine ulaşmada birincil kaynak olarak kullanıldı.
Sözlerdeki değişimin belgelenmesi
Saha çalışmaları sonucunda, günümüzde bilinen sözlerden farklı olan ve daha önce kayıt altına alınmamış kıtalar derlendi. Bu veriler, Al Fadimem türküsünün kuşaktan kuşağa aktarılırken geçirdiği söz ve anlam değişimlerinin somut olarak ortaya konmasını sağladı.
Türkünün öyküsü
Görüşmelerde aktarılanlara göre, Efe Kadir’in yetim ve yoksul olması nedeniyle düğün yapacak durumu yoktu; bu nedenle Fadime’yi kaçırmaya karar verdi ve Fadime gönüllü olarak kaçtı. Dönemin usullerine göre Fadime’nin resmi kayıtlarda yaşı küçük gösterildi. Ailesinin şikâyeti üzerine Efe Kadir tutuklandı ve cezaevine girdi. Fadime ise ailesi tarafından başka biriyle evlendirildi. Ayrılık, Efe Kadir’in cezaevinde yaktığı türkülerle dile geldi ve “Al Fadimem” bu türkülerden biri olarak kayıtladı.
Proje, türkünün hem tarihsel arka planını hem de söz değişimlerini birinci elden belgelerle ortaya koyarak, yerel halk kültürüne ilişkin somut ve izlenebilir veri sundu.
ERTUĞRUL MERİÇ BOYDEMİR TARAFINDAN HAZIRLANAN "SÖZDEN EZGİYE: FADİME İLE EFE KADİR’İN HİKÂYESİNİN TÜRKÜSÜYLE YAŞAYAN BELLEĞİ" ADLI PROJE KAPSAMINDA, TÜRKÜNÜN GERÇEK HİKÂYESİ VE İLK SÖZLERİ BİRİNCİ ELDEN KAYNAKLARLA DERLENDİ.
