Adet sancılarının hafifletilmesinde beslenmenin rolü
Şişkinlik, karın ağrısı ve iştah artışı gibi belirtiler adet dönemlerinde birçok kadının yaşam konforunu etkiliyor. Medicana Sağlık Grubu ve Medicana International İzmir Hastanesi Kadın Hastalıkları ve Doğum Bölümü'nden Op. Dr. M. Zeynep Kuşku, adet döneminde beslenmenin hormonel denge ve sancılar üzerinde etkili olabileceğini ancak bunun "tek başına çözüm" olarak düşünülmemesi gerektiğini vurguluyor.
Beslenme nasıl etki eder?
Adet sancısının ana biyolojik sürücüsünün çoğu kişide prostaglandin artışıyla oluşan rahim kasılmaları olduğunu belirten Kuşku, beslenmenin inflamasyon düzeyi, kan şekeri dalgalanmaları, su-tuz dengesi ve bazı mikrobesin yeterlilikleri üzerinden şişkinlik, ödem, yorgunluk ve ağrı algısını etkileyebileceğini ifade ediyor. Ayrıca bazı çalışmaların diyet örüntüleri ile dismenore şiddeti arasında ilişki gösterdiğine dikkat çekiyor.
Kaçınılması önerilen gıdalar
Op. Dr. Kuşku'ya göre adet döneminde özellikle aşırı tuzlu ve işlenmiş gıdalar ödem ve şişkinliği artırabiliyor. Yüksek şeker ve rafine karbonhidratlı ürünler kan şekeri dalgalanmasına yol açarak iştah artışı, yorgunluk ve ağrıya katkıda bulunabiliyor. Bu nedenle paketli işlenmiş gıdalar ile şeker ve karbonhidrat içerikli ürünlerin mümkün olduğunca azaltılması öneriliyor.
Ayrıca yağdan çok zengin, ağır kızartmalar sindirim yükü ve inflamatuar yanıt üzerinden yakınmaları artırabilir; bazı çalışmalarda düşük yağlı diyetin ağrıda azalma bildirdiği belirtiliyor. Alkol de PMS yakınmalarını artırabildiği için sınırlanması öneriliyor. Gaz yapan gıdaların kişisel olarak belirlenip dikkatli tüketilmesi gerektiği vurgulanıyor.
Destekleyici besinler ve takviyeler
Kuşku, bazı besin gruplarının ağrı şiddetini hafifletmede destekleyici olabildiğini söylüyor. Omega-3 açısından zengin besinler (örneğin haftada 2 kez tüketilen yağlı balık, ceviz veya chia tohumu) iltihap yolaklarını baskılayarak adet ağrısında hafif-orta düzeyde azalma sağlayabilir. Magnezyum içeren besinler (ıspanak, avokado, kakao gibi) kas gevşetici etki göstererek sancıları hafifletebilir; ancak magnezyum takviyesinin herkese rutin önerilmesi doğru bulunmuyor, öncelik gıdalardan alınması ve kişiye özel değerlendirme yapılmasıdır.
Kalsiyum özellikle PMS belirtilerinde şişkinlik, hassasiyet ve duygu durum değişikliklerinde fayda sağlayabilir. Potasyum doğrudan analjezik etki göstermese de sıvı dengesini düzenleyerek ödem ve şişkinliği azaltmaya yardımcı olabilir. Klinik çalışmalarda zencefil adet sancısını azaltabildiği gösterilmiş; rezene ve papatya çayı da bazı kadınlarda rahatlama sağlayabiliyor. Ancak bitkisel ürünlerin bilinçsiz ve sürekli kullanımının riskleri olabileceği unutulmamalıdır.
D vitamini eksikliği bulunan kadınlarda eksikliğin giderilmesiyle adet ağrılarında azalma görülebileceği; B6 vitamininin daha çok PMS semptomları üzerinde etkili olduğu, B12'nin ise doğrudan güçlü bir ağrı azaltıcı kanıtının olmadığı, ancak eksiklik varsa yerine konması gerektiği belirtiliyor. Ayrıca yeterli su tüketimi hidrasyonu sağlayarak hem ağrı hem de şişkinlik üzerinde destekleyici olabiliyor.
Ne zaman tıbbi değerlendirme gerekli?
Eğer beslenme ve yaşam tarzı düzenlemelerine rağmen şiddetli sancılar devam ediyorsa altta yatan başka bir neden olup olmadığı araştırılmalıdır. Kuşku, ağrının ilk kez çok şiddetli başlaması, yıllar içinde artması, ağrı kesicilere rağmen rahatlama olmaması, aşırı veya pıhtılı kanama, ara kanama, ateş, kötü kokulu akıntı, cinsel ilişkide ağrı, idrar ya da dışkılama sırasında ağrı, bayılma hissi veya günlük yaşamı ciddi şekilde etkileyen sancıların değerlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
Adet ağrısının adet dışı pelvik ağrı ile birlikte olması, cinsel ilişkide derin ağrı, çocuk sahibi olamama öyküsü veya belirgin artmış kanama varlığında endometriozis, miyom veya adenomyozis gibi altta yatan hastalıklardan şüphelenilmesi gerekir. Muayene ve ultrason temel değerlendirme yöntemleridir, gerekirse ileri tetkikler planlanır.
Yanlış inanışlara dikkat
Toplumda yaygın bazı inanışların bilimsel genelleme olmadığına dikkat çeken Kuşku, soğuk içeceklerin herkeste mutlaka sancıyı artırdığı veya şeker tüketilmezse ağrının dayanılmaz olacağı gibi genellemelerin doğru olmadığını belirtiyor. Bitki çaylarının tamamen zararsız ve sınırsız tüketilebileceği algısının yanlış olduğunu; "adet sancısı normaldir, katlanmak gerekir" düşüncesinin ise kabul edilemez olduğunu söylüyor. Şiddetli ve yaşam kalitesini bozan ağrıların ciddiye alınması gerektiğini vurguluyor.
Sonuç olarak, beslenme adet sancıları ve şişkinlik üzerinde etkili olabilecek bir faktördür; ancak tek başına çözüm sayılmamalı, semptomlar şiddetliyse tıbbi değerlendirme ihmal edilmemelidir.
MEDİCANA SAĞLIK GRUBU KADIN HASTALIKLARI VE DOĞUM BÖLÜMÜ’NDEN OP. DR. M. ZEYNEP KUŞKU
