Olayın Yıldönümü: Anma Törenleri ve Hatırlanması
1988 yılında ABD tarafından İran'a ait IR655 sefer sayılı yolcu uçağının vurulması sonucu 290 kişi hayatını kaybetti. Bu trajik olayın üzerinden 37 yıl geçti. Olay, İran-ABD ilişkilerinde güvensizlik ve düşmanlık tohumlarının atılmasına yol açan önemli bir dönüm noktası olarak hafızalardaki yerini koruyor.
Olayın Detayları ve Sonuçları
3 Temmuz 1988'de Washington yönetimi, 66’sı çocuk, 56’sı kadın toplam 290 kişinin hayatını kaybetmesine neden olan uçağı "yanlışlıkla" vurdu. Olaydan sonra, kurbanların aileleri her yıl Hürmüz Boğazı'na giderek anma törenleri düzenliyor ve sevdiklerini anıyor.
Bu yıl da, Hürmüz Boğazı yakınlarındaki Keşm Adası ile Hengam Adası arasında gerçekleştiren anma töreni, yerel yetkililer ve halk tarafından katılım gösterildi. Törende, IR655 seferi kurbanları dualar ve konuşmalar ile anıldı ve uçağın enkazının bulunduğu sular kırmızı çiçeklerle süslendi.
Olayın Tarihsel Bağlamı
Olaydan önce, İran ile Irak arasındaki çatışmalar ABD'nin bölgedeki askeri varlığını artırmasına sebep oldu. 1987 yılında yaşanan USS Stark fırkateynine yönelik saldırı, bu dinamikleri daha da karmaşık hale getirdi. Sonrasında 14 Nisan 1988'de, ABD güçlerine ait USS Samuel B. Roberts, İran güçlerinin döşediği deniz mayınlarına çarparak vuruldu ve bu durum, ABD’nin Peygamber Devesi Operasyonu adı altında karşı saldırılara başlamasına neden oldu.
Uçağın Vurulması ve Yansımaları
Uçak, Dubai'ye gitmek için Bender Abbas'tan kalktı. ABD donanmasının USS Vincennes gemisi, iki füzeyle uçağı vurdu ve tüm yolcular hayatını kaybetti. İlk başta ABD, uçağın bir F-14 savaş uçağı olduğunu savunsa da, daha sonradan füzelerin "yanlışlıkla" ateşlendiğini öne sürdü. Olay, uluslararası kamuoyunda büyük tepkiyle karşılandı.
Özür Beklentisi ve Uluslararası Tepkiler
Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne başvuran İran, olayı "kasıtlı saldırı" olarak nitelendirdi. Dönemin ABD Başkanı Ronald Reagan ise durumu "trajik hata" şeklinde tanımladı, fakat özür dilemekten kaçındı. İran hâlâ ABD'den özür bekliyor. 2021 yılında dönemin İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD yönetimine hitaben, "Özür dileyin ve bu suçun katilini ve suçlusunu neden ödüllendirdiğinizi halka açıklayın" dedi.
Olayın ardından yapılan soruşturmalar, basın bağımsızlığı ve devlet gizliliği konularında çeşitli tartışmalara yol açtı. Soruşturmalar sonucunda, ABD'nin iletişim hataları ve yüksek gerilimle ilgili sorumluluğu kabul edildi. Ayrıca, olay sonrasında USS Vincennes mürettebatına verilen nişan ve geminin komutanının ödüllendirilmesi, tartışmaları artırdı.
