Zerzevan Kalesi yılına 400 bin ziyaretçiyle kapattı
Diyarbakır’ın Çınar ilçesindeki, Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak kullanılan ve üç bin yıllık geçmişe sahip Zerzevan Kalesi, arkeolojik kazılar ve restorasyon çalışmalarıyla yılın 12’nci ayına kadar 400 bin yerli ve yabancı ziyaretçiyi ağırladı. UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi'ne 2020 yılında alınan kale, bölge turizmi için önemli bir çekim merkezi haline geldi.
Konum, buluntular ve arkeolojik kapsam
Kale, Çınar merkeze 13 kilometre uzaklıktaki Demirölçek Mahallesi yakınlarında, 124 metre yükseklikteki kayalık bir tepede bulunuyor. Alanda yapılan bilimsel kazılarda, askeri yerleşimde dünyanın gün ışığına çıkarılmış son Mithras tapınağı da ortaya çıkarıldı. 2014 yılında başlatılan kazılarda şu yapılar gün yüzüne çıkarıldı:
Bin dönüm alanda 15 metre yüksekliğinde ve 1.200 metre uzunluğunda sur kalıntısı; 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi; kilise; yönetim binası; konutlar; tahıl ve silah depoları; kaya mezarları; su kanalları ile 63 su sarnıcı; yer altı kilisesi; 400 kişinin sığacağı yer altı sığınağı; konutlar ve gizli geçitler. Ayrıca, Milattan sonra 4. yüzyılda Hristiyanlığın benimsenmesiyle önemini kaybeden dönem Mithras dinine ait yer altı tapınağı ve tapınaktaki dini törenlere katılanların konakladığı alanlar ile çok sayıda eser ortaya çıkarıldı.
Kazılar, yönetim ve hedefler
Kazı Başkanı Prof. Dr. Aytaç Coşkun, kazıların ilk kez 2014 yılında başladığını ve aralıksız devam ettiğini belirtti. Coşkun, alanın hem Diyarbakır hem de bölge turizmi ve istihdamı için önemine dikkat çekti ve şu değerlendirmeyi yaptı: "Şu anda bazı alanlarımız kapalı restorasyondan dolayı. Buna rağmen önemli bir rakam. Yıl sonuna kadar bu rakam daha da artacaktır. Hem çevre düzenleme hem kazı çalışmaları devam ediyor. Önümüzdeki yılla birlikte yeni restore edilen alanlarının ziyarete açılmasıyla bu rakamın çok daha üzerine çıkacağız. Belki 700-800 binlere ulaşacak. Ama hedefimiz yılda 1 milyon ziyaretçinin Zerzevan Kalesine gelmesi. Hem Zerzevan Kalesi hem de Mithras kutsal alanı UNESCO Dünya Mirası Geçici listesinde. 2026 yılında dünya mirası olmasını da hedefliyoruz. Bu konuda da çalışmalarımız bütün hızıyla devam ediyor."
Prof. Dr. Coşkun ayrıca kalenin "dünyanın en iyi korunmuş Roma’nın sınır garnizonu" olduğunu vurguladı ve "Aslında toprağın altında büyük bir şehir var. Kazıldığı zaman hem dönemin askeri hem de siyasi yaşantısına dair on binlerce eser ortaya çıkarıldı ki bazı eserler ünik. Toprağın altından ameliyat aletlerinden aydınlatma araçlarına, pişirme kaplarından askeri teçhizata kadar, hem sivil hem de askerlerin kullandıkları takılara kadar her şey Zerzevan Kalesinde mevcut" ifadelerini kullandı. Coşkun, bulunan eserlerin bölgenin tarihini ve turizmini etkilediğini söyledi.
Ziyaretçi izlenimleri
Ziyaretçiler de kaledeki deneyimlerini paylaştı. Sevtap Güzeltürk, 54 kişilik bir grupla Antalya’dan geldiklerini belirterek: "Turumuz Diyarbakır’da başladı. İki gün burada geçireceğiz. Antalya’da Roma ve Bizans uygarlığıyla neredeyse iç içeyiz. Burada çok daha farklı ve çok daha eski uygarlık. Hemen hepimiz çok etkilenmiş olarak dönüyoruz. Bir kez daha geleceğim. Bu gezi bizim için çok etkileyici oldu."
Doktor Cemile İnci, kendilerini "tarih kitaplarının içinde dolanıyormuş gibi" hissettiklerini ve "Mezopotamya’nın etkileyici büyüsünü" yaşadıklarını söyledi. Nesrin Ülk ise "Zerzevan’a ikinci çıkışım. Burada çok önemli bir tarih yatıyor, çok güzel. Herkesin gelip görmesi lazım" diye konuştu.
Sonuç olarak, Zerzevan Kalesi'nde devam eden kazılar ve restorasyon çalışmaları hem arkeolojik bilgi birikimini zenginleştiriyor hem de bölgesel turizmi canlandırıyor; yetkililerin hedefi, önümüzdeki yıllarda ziyaretçi sayısını daha da artırmak ve kaleyi UNESCO Dünya Mirası statüsüne taşımak.
DİYARBAKIR'IN ÇINAR İLÇESİNDE, ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMİNDE "ASKERİ YERLEŞİM" OLARAK KULLANILAN, ARKEOLOJİK KAZILARLA GEÇMİŞE IŞIK TUTAN 3 BİN YILLIK ZERZEVAN KALESİ, YILIN 12'İNCİ AYINA KADAR YERLİ VE YABANCI 400 BİN ZİYARETÇİ AĞIRLADI.
