Yerli sosyal medya platformları: Dijital egemenlik için yeni bir adım mı?
Günümüzde sosyal medya platformlarının büyük bölümü ABD merkezli şirketler tarafından geliştiriliyor. Facebook, Instagram, X ve YouTube gibi mecralar, bireysel iletişimin ötesinde reklamcılık, medya, siyaset ve toplumsal hareketlerin yönlendirilmesinde belirleyici bir rol oynuyor. Bu durum, küresel ölçekte bir ABD hakimiyeti yaratırken birçok ülkeyi dijital bağımlılığa sürüklüyor.
Küresel tabloda alternatif modeller
Çin, ABD merkezli uygulamaları büyük oranda yasaklayıp WeChat, Weibo ve Youku gibi entegre ekosistemler geliştirdi. Bu platformlar yalnızca sosyal iletişim değil, aynı zamanda ödeme ve kamu hizmetleri ile de iç içe çalışarak devletin dijital alandaki kontrolünü güçlendiriyor.
Rusya, VKontakte (VK) ve Odnoklassniki ile kendi ağını oluşturdu; özellikle Ukrayna savaşı sonrası Batı uygulamalarına getirilen kısıtlamalar, yerli ağların önemini artırdı. Hindistan ise TikTok’un yasaklanmasının ardından Chingari, Koo ve ShareChat gibi yerli uygulamaların yükselmesine devlet teşvikleriyle katkı sağladı.
Orta Doğu ve Afrika örnekleri
Orta Doğu’da İran, güvenlik gerekçeleriyle yabancı uygulamaları sınırlandırarak yerel platformları öne çıkardı. Afrika’da Kenya ve Nijerya gibi ülkeler ise yerel kültür ve dillere uygun sosyal medya çözümleri geliştirmeye yöneldi. Bu girişimler şu an için küresel ölçekte sınırlı etkiye sahip olsa da bölgesel alternatifler oluşturma çabası olarak değerlendiriliyor.
Türkiye’nin milli teknoloji yaklaşımı
Türkiye, “yerli ve milli teknoloji” anlayışı çerçevesinde BiP ve Yaay gibi platformlarla yerli girişimlere ağırlık verdi. Bu uygulamalar, kullanıcı verilerinin yurt içinde tutulmasını önceliklendirmekte ve siber güvenlik ile veri gizliliği bağlamında ulusal çıkarları korumayı hedeflemektedir. Kullanıcı kitlesi henüz ABD merkezli rakiplerle kıyaslandığında sınırlı olsa da bu girişimlerin stratejik değeri önem taşıyor.
NSosyal ve T3 Vakfı’nın katkısı
Öne çıkan yerli projelerden biri NSosyal oldu. T3 Vakfı desteğiyle geliştirilen bu platform, özellikle genç kullanıcıları hedefleyerek dijital bağımsızlığı pekiştirmeyi amaçlıyor. NSosyal, kullanıcı verilerinin ülke içinde kalmasını sağlayarak güvenlik risklerini azaltmayı hedeflemekte ve genç girişimcilere, yazılımcılara fırsatlar sunarak teknoloji ekosistemine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır.
Stratejik önem ve uygulanan politikalar
Yerli sosyal medya platformları teknik bir alternatif olmanın ötesinde kültürel ve siyasi bir güç unsuru olarak görülüyor. Devletler, sosyal medyayı kamuoyu oluşturma, toplumsal hareketleri yönlendirme ve seçim süreçleri gibi kritik alanlarda stratejik bir araç olarak değerlendiriyor. Bu alanda genel olarak üç strateji öne çıkıyor: yabancı platformlara kısıtlamalar getirmek, yerli uygulamalara finansal ve teknik destek sağlamak ve bu platformları ödeme, e-ticaret ve haberleşme gibi servislerle entegre etmek.
ABD hegemonyasının kırılabilirliği ve gelecek senaryoları
ABD merkezli sosyal medya devlerinin küresel hakimiyetini kısa vadede tamamen kırmak zor görünüyor; zira bu platformlar uzun yıllarda geniş kullanıcı alışkanlıkları ve küresel reklam ağları oluşturdu. Ancak Çin örneği, güçlü devlet politikaları ve geniş kullanıcı tabanıyla bu hakimiyetin bölgesel olarak sınırlandırılabileceğini gösteriyor. Rusya, Hindistan ve Türkiye gibi aktörlerin adımları, çok merkezli bir dijital düzen olasılığını güçlendiriyor.
Gelecekte yerli sosyal medya platformlarının yaygınlaşması, dijital dünyanın çok kutuplu bir yapıya evrilmesine neden olabilir. Bölgesel ihtiyaçlara uygun platformların yükselmesi hem çeşitlilik hem de dijital güvenlik açısından yeni dengeler oluşturacaktır. Devletler sosyal medyayı yalnızca iletişim veya eğlence aracı değil, aynı zamanda ulusal güvenlik ve kültürel kimlik politikalarının parçası olarak ele alacaktır.
Sonuç
Özetle, yerli sosyal medya uygulamaları teknoloji yatırımı olmanın ötesinde siyasi bağımsızlık ve kültürel kimliğin korunması açısından kritik bir rol üstleniyor. ABD’nin sosyal medya alanındaki hâkimiyeti hâlâ güçlü olsa da Çin, Rusya, Hindistan, Türkiye ve bazı bölgesel aktörlerin girişimleri bu düzeni uzun vadede değiştirme potansiyeli taşıyor. Türkiye’nin NSosyal gibi projeleri, ülkenin milli teknoloji vizyonunun önemli bir bileşeni olarak değerlendirilebilir.
Prof. Dr. Ali Murat Kırık, Marmara Üniversitesi İletişim Fakültesi Görsel İletişim Tasarımı Ana Bilim Dalı Başkanıdır.
Makalelerdeki fikirler yazarına aittir ve Anadolu Ajansının editoryal politikasını yansıtmayabilir.
