TZOB'un Kasım Ayı Üretici ve Market Fiyatları
Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB) tarafından yayımlanan aylık fiyat çalışmasına göre, Kasım ayında market raflarında takip edilen 42 ürünün 24’ünde fiyat düşüşü gözlemlendi. TZOB, yaklaşık 20 yıldır yürüttüğü bu çalışmada Türkiye genelinde beş bölgeden Ziraat Odaları aracılığıyla fiyat verilerini derleyip analiz etmektedir.
Veri toplama yöntemi ve amaç
TZOB açıklamasında, paylaşılan fiyatların tekil kampanya veya market örneklerini yansıtmadığı; verilerin farklı satış kanallarından ve bölgelerden alınıp ortalama oluşturularak sahadaki tabloyu verdiği vurgulandı. Çalışmanın temel amacı, üreticinin emeğinin karşılığını alıp almadığını ortaya koymak, tüketicinin yüksek fiyatla karşılaşmasının nedenlerini açıklamak ve spekülatif fiyat oluşumlarının önüne geçilmesine katkı sağlamaktır.
Üretici-market fiyat farkında öne çıkan ürünler
Kasım ayında üretici ile market arasındaki fiyat farkında en yüksek oran yüzde 392,86 ile mandalinada görüldü. Bunu portakal yüzde 206,87, ıspanak yüzde 203,80, maydanoz yüzde 191,39 ve havuç yüzde 189,17 izledi. Diğer ifadeyle mandalina markette üretici fiyatının 4,9 katı, portakal 3,1 kat, ıspanak yaklaşık 3 kat olarak satıldı.
Örnek fiyatlar şöyle bildirildi: üreticide 6 lira 20 kuruş olan mandalina markette 30 lira 56 kuruş; üreticide 16 lira 80 kuruş olan portakal markette 51 lira 55 kuruş; üreticide 17 lira 53 kuruş olan ıspanak markette 53 lira 27 kuruş; üreticide 5 lira 9 kuruş olan maydanoz markette 14 lira 82 kuruş; üreticide 11 lira olan havuç markette 31 lira 81 kuruş satıldı.
Market fiyatlarındaki değişimler
Market sepetinde takip edilen 42 ürünün 18’inde fiyat artışı, 24’ünde fiyat düşüşü kaydedildi. Markette fiyatı en fazla artan ürün yüzde 149,5 ile pırasa oldu. Pırasayı yüzde 118,3 ile ıspanak, yüzde 71,7 ile fındık ve yüzde 58,5 ile antep fıstığı takip etti. Markette en fazla azalış ise yüzde 55 ile marulda görüldü; maruldaki düşüşü yüzde 46,6 ile portakal ve yüzde 43,3 ile kuru soğan izledi.
Üretici fiyatlarındaki eğilim
Üreticide takip edilen 34 ürünün 10’unda fiyat artışı, 18’inde fiyat düşüşü tespit edildi; 6 üründe fiyat değişimi olmadı. Üreticide en büyük düşüş yüzde 43,1 ile portakalda kaydedildi. Portakal düşüşünü yüzde 38 ile mandalina, yüzde 36,5 ile karnabahar ve yüzde 30,8 ile kabak takip etti. Üreticide en fazla artış ise yüzde 34,9 ile patateste oldu; patatesteki artışı yüzde 34,6 ile salatalık, yüzde 17,2 ile pırasa ve yüzde 15,8 ile kuru incir izledi.
Kasım ayı fiyat değişimlerinin nedenleri
Açıklamada, Kasım ayında Adana’da tarım işçilerini organize eden elçi gruplarının ücret artışı talebiyle 10 gün süreyle greve gitmesinin erkenci mandalina hasadını aksattığı, hasadın gecikmesi nedeniyle erkenci çeşit mandalinaların dalında kalarak raf ömrünü yitirdiği belirtildi. Ayrıca Rusya pazarının bu sezon Türkiye yerine alternatif ülkelere yönelmesinin ihracatta daralmaya ve iç piyasada ürün fazlasına yol açtığı ifade edildi. Mandalinadaki sert fiyat düşüşünün portakal fiyatlarını da aşağı çektiği, karnabahar ve kabakta arz fazlalığı ile talep düşüşünün fiyat gerilemesine neden olduğu kaydedildi.
Aylık ve yıllık girdi fiyatları
Ziraat Odaları verilerine göre gübre ve yem fiyatlarındaki değişimler şu şekilde raporlandı: Kasımda, Ekim ayına göre amonyum nitrat gübresi yüzde 5,6, amonyum sülfat yüzde 4,2, üre gübresi yüzde 2,5, 20.20.0 kompoze yüzde 2,1 ve DAP yüzde 0,3 arttı. Yıllık bazda ise üre gübresi yüzde 65,5, 20.20.0 kompoze yüzde 47,5, amonyum nitrat yüzde 45,5, DAP yüzde 45,1 ve amonyum sülfat yüzde 29,5 artış gösterdi.
Süt yemi aylık yüzde 1, besi yemi aylık yüzde 0,7 artarken, yıllık bazda süt yemi yüzde 28, besi yemi yüzde 29,8 yükseldi. Tarım ilacı fiyatları yüzde 13,6, elektrik fiyatları yıllık yüzde 12,8, mazot fiyatları aylık yüzde 2,9 ve yıllık bazda yüzde 29,9 oranında arttı.
TZOB, açıklamasında üretici-market makasının nedenlerinin rekolte, paketleme-ambalajlama, depolama ve işçilik maliyetleri, nakliye giderleri, ihracat akışı, aracı karları ve fire gibi zincirin tüm aşamalarına bağlı olarak oluştuğunu belirtti ve önemli olanın bu farkların nedenlerini doğru değerlendirmek olduğunu vurguladı.
TÜRKİYE ZİRAAT ODALARI BİRLİĞİ (TZOB), 20 YILDIR YÜRÜTÜLEN AYLIK ÜRETİCİ VE MARKET FİYAT ÇALIŞMASINA DAİR YAZILI AÇIKLAMA YAPTI. BUNA GÖRE KASIM AYINDA MARKETTE 42 ÜRÜNÜN 24’ÜNDE FİYAT DÜŞÜŞÜ OLDU.
