Toros eteklerinde meşe kömürü üretimi: Aile ekonomisinin zorlu mesaisi
Mersin’in Silifke ilçesinde birçok aile, Toros Dağları’nın eteğindeki meşe ağaçlarından elde ettikleri kömürle geçimini sağlıyor. Keşli Türkmenli Mahallesi ve çevresindeki yüksek rakımlı arazilerde yürütülen üretim, ailelerin nesiller boyu süren bir uğraşı olarak öne çıkıyor.
Üretimin coğrafyası ve aile emeği
Mersin’in yaklaşık %53 orman varlığı, bölgedeki farklı ormancılık ve kırsal üretimleri mümkün kılıyor. Toros eteğinde tapulu arazilerde yetişen meşeler, özellikle 20-25 kişilik geniş ailelerin bir arada çalıştığı üretim süreçleriyle meşe kömürüne dönüşüyor. Saraç ailesi, bin 500’lü rakımlarda 33 yıldır mangal kömürü üretimi yapıyor.
Üretim süreci ve zorluklar
Sait Saraç, 1992 yılında başlayan üretim sürecini şöyle özetliyor: Odunlar kesilip depoya getirildikten sonra ortalama 15–22 gün boyunca yakılıyor. Yanma tamamlandıktan sonra kömürlerin üzerine naylon serilerek hava alması engelleniyor ve bu şekilde 10 gün daha soğutma süreci uygulanıyor. Ardından kömürler çıkarılıp satışa hazırlanıyor.
Süreç hem zahmetli hem de tehlikeli. Saraç, 24 saat nöbet tutmak zorunda olduklarını, rüzgarlı havalarda uykunun en fazla yarım saat ile bir saatle sınırlanabildiğini, aksi takdirde odunların kül olabileceğini vurguluyor. Üretim esnasında aileler sürekli toz içinde çalışıyor ve gece gündüz nöbet değişimi yapıyorlar.
Üretim miktarı ve fiyat farkları
Ailelerin yıllık üretimi, iklim koşullarına göre değişkenlik gösteriyor; Saraç ailesi bu yıl hava sıcaklığı nedeniyle üretimin 80 ton civarında kaldığını, tipik aralığın ise 80–150 ton olduğunu belirtiyor. Toptan satış fiyatı kilogram başına 35–42 TL arasında seyrediyor. Ancak bazı market ve bakkallarda aynı kömürler 80–150 TL aralığında satışa sunulabiliyor; Saraç bu fiyat farkına dikkat çekerek aradaki uçuruma tepki gösteriyor.
Saraç, meşe kömürünün kalitesi konusunda de şöyle diyor: "Pınar meşenin kömürü çok kalitelidir". Ayrıca Adana ve Mersin’in bazı bölgelerinde narenciye ağaçlarından elde edilen kömürün meşe kömürü ile aynı olmadığını vurguluyor.
Yerel perspektif
Ocak başında geçirilen uzun nöbetler, toz ve uğraş yoğunluğu üretimin temel karakteristikleri arasında. Üreticiler, aile içinde görev paylaşımıyla hem üretimi sürdürüyor hem de satış sürecine hazırlık yapıyor. Sinan Esen, işi başında kimse olmadığı zamanlarda daha rahat çalışabildiklerini ifade ediyor.
Sonuç: Silifke’de meşe kömürü üretimi, nesilden nesile geçen bilgi ve yoğun emek gerektiren bir faaliyet. Üreticiler hem üretim sürecinin zorluğuyla hem de tedarik zincirinde oluşan fiyat farklılıklarıyla karşı karşıya kalıyor.
SİLİFKE İLÇESİNDE YAŞAYAN SARAÇ AİLESİ, TOROS DAĞLARININ ETEĞİNDE MEŞE AĞAÇLARINDAN ELDE ETTİKLERİ ZORLU KÖMÜR ÜRETİMİ İLE GEÇİMLERİNİ SAĞLIYOR
