TCMB'nin İhracat Bedeli Satışı Üzerine Detaylı Analizi
3 Ocak 2022 tarihinde yürürlüğe giren ihracat bedellerinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası'na (TCMB) satışının etkileri üzerine önemli bir analiz yayımlandı. TCMB'nin Merkezin Güncesi blogunda yer alan başlık, 'İhracat Bedeli Satışı Yapan Firmaların Döviz Geri Alım Davranışları' olarak belirlendi.
Analiz Bilgileri
Analizi kaleme alan TCMB Uzman Yardımcısı Kadir Gürci ve TCMB Genel Müdür Yardımcısı Ünal Seven, ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin kuralların 16 Ocak 2020 tarihli ihracat genelgesi çerçevesinde belirlendiğini açıkladı. Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın talimatıyla, son düzenleme olan 10 Haziran değişikliği ile ihracat bedellerinin yüzde 30'unun bankalara satılması gerektiği ifade edildi.
Geri Alım Davranışlarının İncelenmesi
Analiz süresince, 3 Ocak 2022 ile 7 Haziran 2024 tarihleri arasında TCMB'ye ihracat bedeli satışı gerçekleştiren firmalarda döviz geri alım davranışları incelendi. Araştırmaya göre, yaklaşık 80 bin firmanın verileri birleştirilerek haftalık bir veri seti oluşturuldu. Solda yer alan net döviz geri alım oranı (GAO) formül kullanılarak hesaplandı.
Önemli Bulgular
Yapılan analiz sonuçlarına göre; ihracat bedelini satan firmaların %79'unun geri alım gerçekleştirmediği, %12'sinin geri alım tutarının, satış tutarından daha az olduğu, %9'unun ise tamamını ya da daha fazla geri aldığı tespit edildi. İhracat bedeli satışı tutarının %67'sinin geri alım yapmadan satıldığı belirtildi.
Ek olarak, 2023 yılı itibarıyla TCMB'ye yapılan ihracat bedeli satışlarının %40'ının geri alım taahhüdüne bağlı düzenleme ile birlikte olduğu belirtildi. Bu sayede, nette döviz satıcısı olma olasılığı açısından firmaların analizleri yapıldı.
Sonuç ve Yorumlar
Söz konusu analizde, ihracat bedeli satışı yapan firmaların çoğunluğunun döviz geri alım yapmadığı, bu durumun özellikle nette ithalatçı olan firmalarla ilişkili olduğu vurgulandı. Uygulanan regresyon modelleri ve değişkenler, kur beklentilerinin firmaların döviz alım satım davranışlarını nasıl etkilediğini ortaya koydu. Genel olarak, dönem içerisinde pozitif kur beklentilerinin firmaların döviz alım yeteneği üzerinde daha yüksek bir etki yarattığı ifade edildi.
