TES planı ve amaçları
Sosyal Güvenlik Uzmanı Yavuz Kurt, 2026 yılında yürürlüğe girmesi planlanan Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi'nin (TES) amacını emeklilikte oluşan gelir kayıplarını telafi etmek ve yurtiçi tasarrufları artırmak olarak özetledi. Kurt, Türkiye'de tasarruf oranlarının gelişmekte olan ülkelerin altında olduğunu, sürdürülebilir kalkınma için rekabetçi sanayi ve üretken yatırımların desteklenmesi gerektiğini vurguladı.
TES ne getiriyor
Yavuz Kurt, Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı ve Orta Vadeli Program doğrultusunda Otomatik Katılım Sistemi (OKS)'nin işveren katkısı ile ikinci basamak emeklilik sistemine dönüşeceğini belirtti. Sistemaın 2026 yılının 2. çeyreğinde kurulması planlanıyor. Kurt, son yıllardaki enflasyonist ortam nedeniyle emeklilerin önemli refah kaybı yaşadığını, emekli aylıklarının son 10 yılda asgari ücretin altına düştüğünü ve ortalama konut kirasını karşılamada yetersiz hale geldiğini söyledi.
TES, özellikle aylık bağlama oranlarındaki düşüş nedeniyle ortaya çıkan gelir kaybını kısmen telafi ederek çalışma dönemindeki yaşam standartlarının korunmasına yardımcı olacak ek emeklilik geliri oluşturmayı hedefliyor. Ayrıca sistemin yurtiçi tasarrufları artırması ve emeklilik sistemlerinde kalış süresini uzatması amaçlanıyor.
Kapsam ve kimler dahil olacak
Kurt, uygulama kapsamının yasayla belirleneceğini, bu nedenle kesin dahil veya hariç tutulacak grupların henüz net olmadığını aktardı. Ancak genel çerçeveye göre, yaş sınırı olmaksızın aktif olarak çalışmakta olan kamu ve özel sektör çalışanları ile banka, oda ve borsaların çalışanlarının sisteme dahil edilmesi; Bağ-Kur'lular ve çalışmayanların ise bu kapsamda olmayabileceği ifade edildi.
Emekliler ve TES
Herkesin TES'e tabi olacağı özetlenebilir. SSK, Bağ-Kur veya Emekli Sandığı statülerinden emekli aylığı almakta olanlardan ve Bağ-Kur kapsamı dışındaki herhangi bir işte sosyal güvenlik destek primine tabi çalışanlardan da TES kesintisi yapılacak. Emekli aylığı alırken kamuda çalışmaya başlayan ve bu nedenle emekli aylığı kesilenler de sisteme dahil edilecek. Bu kişilerin TES'te en az 10 yıl kalıp, kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş şartını sağladıklarında ikinci bir aylık alabilecekleri belirtildi.
Primler, işveren ve devlet katkısı
Yeni sistemde OKS'den farklı olarak üç kesimin katkı payı söz konusu olacak. OKS'de işveren desteği bulunmazken TES'te işverenden de katkı alınacak. Kesintiler brüt ücret üzerinden yapılacak. Beklentiye göre işçi kesiminden %3, işverenlerden ise başlangıçta %1 ila %2 arasında kesinti yapılması öngörülüyor. Devlet katkısının OKS'deki gibi %30 düzeyinde olabileceği ifade edildi. Bireysel emeklilik sisteminde devlet katkısının yıllık üst sınırı 93.619,80 TL; TES'te böyle bir üst sınır olup olmayacağı yasal düzenleme ile netleşecek.
BES, OKS ve TES ilişkisi
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES) aynen korunacak. Mevcut BES katkıları ve sağlanan devlet desteği korunacak; hiçbir hak kaybı olmayacak. OKS'de kayıtlı çalışanlar TES'e aktarılacak. BES'teki gönüllü uygulama devam edecek; isteyen katılımcılar gönüllü BES uygulamasından ayrılabilecek. OKS gönüllü iken TES zorunlu olacak; TES öngörülen süre boyunca çıkışı kısıtlayacak.
TES'ten çıkış ve haklar
TES'ten ayrılabilmek için en az 10 yıl sistemde kalınması ve kadınların 58, erkeklerin 60 yaşını doldurması gerekiyor. Bununla birlikte biriken fonlar, evlilik, ilk konut alımı, uzun süreli işsizlik, gelir kaybı veya ağır hastalık gibi hallerde bir defaya mahsus alınabilecek. Alınabilecek tutarın mevcut birikimin yaklaşık %10-20 aralığında olabileceği öngörülüyor. Bu durumlarda devlet katkısının nasıl hesaplanacağı mevzuatla belirlenecek. Sistemden tam olarak çıkış ise temelde emeklilik, ölüm ve maluliyet hallerinde mümkün olacak.
İkinci emekli aylığı ve ilave gelir
TES'te en az 10 yıl süreyle kalınması ve yaş şartlarının sağlanması halinde SGK'den ayrı olarak ikinci bir emekli aylığı alınabilecek. Aylık olarak tercih edilmesi durumunda, katkı payı tutarına göre değişmekle birlikte güncel rakamlarla 3.000-5.000 TL arasında ilave gelir elde edilebileceği belirtildi. Birikimlerin toplu ödeme ile alınması da mümkün olacak.
Birikimlerin değerlendirilmesi ve denetim
Katılımcıların sistemde biriken katkı tutarları, yatırım, emeklilik, altın, hisse senedi, gayrimenkul yatırımları gibi fonlarda değerlendirilecek ve katılımcılar bu fon türleri arasında seçim yapabilecekler. Fonlar Hazine ve Maliye Bakanlığı koordinasyonunda, SEDDK, SPK ve EGM gözetim ve denetimine tabi olacak. Hazine ve Maliye Bakanlığı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, SEDDK ve Sosyal Güvenlik Kurumu sorumlu kurumlar arasında yer alacak.
İşveren maliyeti ve bütçe etkisi
TBMM'ne sunulan düzenlemelerde imalat sanayi hariç sigorta primi Hazine teşvikinin 2 puana indirilmesi ve sigorta primlerinin 1 puan yükseltilmesine yönelik hükümler bulunuyor. TES katkı payının zorunlu olması nedeniyle işverenlerin personel maliyetlerinde artış bekleniyor. Bu nedenle 2026 yılı bütçe hazırlıklarında bu öngörünün dikkate alınması faydalı görülüyor.
BES'te devlet katkısı yetkisi
Güncel uygulamada BES katılımcılarının ödediği katkı paylarının %30'u devlet katkısı olarak birikimlerine ekleniyor. Yasa teklifi ile bu oranın artırılmasına veya sıfırlanmasına Cumhurbaşkanına yetki veriliyor. Böylelikle BES'te devlet katkısı %45'e kadar çıkarılabilecek veya sıfıra indirilebilecek.
Not: Haberde yer alan tarihler, oranlar ve diğer sayısal veriler ilgili açıklamalara göre korunmuştur; nihai düzenlemeler yasayla belirlenecektir.
SOSYAL GÜVENLİK UZMANI YAVUZ KURT
