Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES) nedir?
Orta Vadeli Program (OVP) kapsamında kesinleşen Tamamlayıcı Emeklilik Sistemi (TES), mevcut Bireysel Emeklilik Sistemi'nin otomatik katılım bileşiminin yeniden yapılandırılmasıyla oluşturulan, ikinci basamak bir emeklilik modelidir. Sistem, emeklilik döneminde ortaya çıkabilecek gelir kaybını azaltmayı ve yaşam standartlarını korumayı amaçlamaktadır.
Nasıl işleyecek?
TES üçlü finansman yapısına dayanacaktır: çalışan katkısı %3 (brüt maaştan zorunlu kesinti), işveren katkısı %3 ve devlet desteği %30 oranında ek katkı. Bu mekanizma, hem bireysel birikimi hem de devlet destekli büyümeyi hedefler.
Kimleri kapsayacak ve zorunluluk
OVP taslaklarına göre TES, mevcut otomatik katılımdan farklı olarak tüm çalışanları kapsayacak şekilde zorunlu planlanmaktadır. Bu düzenleme sayesinde sisteme giriş isteğe bağlı olmayacak; herkesin sisteme dahil edilmesi öngörülür.
Maaşlara yansıması: Örnek hesaplamalar
Sistemle ilgili en çok merak edilen konu, maaşlardan yapılacak kesintilerin tutarıdır. OVP'de yer alan örnek hesaplamalara göre:
Memur örneği: Bugünün rakamlarıyla 50.000 TL maaş alan bir memurun maaşından aylık 1.500 TL kesinti yapılacak; devlet (işveren konumunda) de aynı tutarda katkı sağlayacak. Devletin %30 ilave desteğiyle birlikte memurun hesabına aylık toplamda daha yüksek bir fon aktarımı gerçekleştirilecek.
Asgari ücretli örneği: Net 22.152 TL asgari ücretle çalışan bir kişi için aylık kesinti 663 TL olacak; işverenin de 663 TL katkısıyla ve devlet desteği eklenerek, TES hesabına aylık yaklaşık 1.989 TL aktarılacağı hesaplanıyor. OVP metninde verilen projeksiyona göre, sisteme 25 yıl boyunca dahil olan bir asgari ücretlinin birikiminin bugünün parasıyla 600.000 TL'nin üzerinde olabileceği öngörülüyor.
Dağılımsal etkiler ve bütçe sonuçları
TES, çalışanların emeklilik gelirini güçlendirme amacında olsa da, kısa vadede net gelirlerde kesintiye neden olacaktır. İşveren tarafında da ek maliyet oluşması beklenir; devlet ise hem işveren konumunda katkı sağlayacak hem de ilave %30 destekle sistemin büyümesine katkıda bulunacaktır. Bu yapının kamu maliyesi ve işverenlerin bütçeleri üzerindeki etkisi, uygulama detayları ve muafiyet düzenlemelerine bağlı olarak değişecektir.
Emeklilik şartları ve ödeme seçenekleri
TES'te emeklilik koşulları, mevcut sosyal güvenlik sistemindeki yaş şartlarına paralel olacak şekilde planlanmıştır: kadınlar için 58, erkekler için 60 yaş sınırı öngörülüyor. Emeklilik hakkı elde edenler biriken paralarını iki şekilde değerlendirebilecekler:
Toplu ödeme: Birikmiş tutarın, yasal kesintiler sonrasında tek seferde çekilmesi.
İkinci maaş: Birikimlerin aylık düzenli gelir şeklinde kullanılarak ek bir emeklilik maaşı sağlanması.
Yürürlüğe giriş takvimi
OVP'ye göre TES'in yasal altyapısının tamamlanmasının ardından sistemin 2026 yılında yürürlüğe girmesi hedefleniyor. Metinde, uygulamanın muhtemelen Nisan veya Mayıs aylarında başlayabileceği ifade ediliyor.
Değerlendirme
TES, uzun vadede emeklilik gelirlerini desteklemeye yönelik tasarlanmış bir modeldir; ancak kısa vadede çalışanların eline geçen net ücretlerde azalma ve işverenler için ek maliyetler ortaya çıkacaktır. Uygulama ayrıntıları, muafiyetler, geçiş düzenlemeleri ve devlet katkısının uygulanma biçimi sistemin hem bireysel hem de makro düzeydeki etkilerini belirleyecektir. Bu nedenle yürürlüğe girmeden önce kanun ve ikincil düzenlemelerdeki netleşmeler ekonomik aktörlerin bütçe planlaması için belirleyici olacaktır.
