Zirvenin genel çerçevesi
Çin ve Rusya öncülüğündeki Şanghay İşbirliği Örgütü 25. Devlet Başkanları Konseyi Zirvesi, yarın ve 1 Eylül tarihlerinde Tiencin şehrinde gerçekleştirilecek. Zirveye Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ev sahipliği yapacak; Şi'nin davetiyle Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan de katılacak ve genişletilmiş ŞİÖ Artı toplantısında konuşma yapacak.
Katılımcılar ve kapsam
Zirveye üye ülkeler olan Rusya, Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Özbekistan, Hindistan, Pakistan, İran, Belarus ile gözlemci üye Moğolistanın liderleri katılacak. Toplantıda ayrıca üye, gözlemci, diyalog ortağı ve konuk statüsündeki 20'den fazla ülke lideri ile 10'dan fazla uluslararası örgütün temsilcisinin bulunacağı bildirildi. Bu yönüyle etkinlik, bugüne dek düzenlenen en geniş kapsamlı ŞİÖ zirvelerinden biri olacak.
Zirvenin hedefleri ve Tiencin Bildirisi
Şi Cinping, Devlet Başkanları Konseyi Toplantısı ile genişletilmiş ŞİÖ Artı toplantılarına başkanlık edecek ve ülkesinin küresel yönetim, uluslararası düzenin korunması ile ilgili önerilerini sunacak. Üye liderler toplantı sonunda Tiencin Bildirisi'ni kabul ederek örgütün önümüzdeki 10 yılına ilişkin gelişim stratejisini onaylayacak. Zirvede ayrıca İkinci Dünya Savaşı'nın sona erişinin ve Birleşmiş Milletler kuruluşunun 80. yıl dönümünün anısına ortak bir açıklama yayımlanacak; güvenlik, ekonomi ve halklararası etkileşime dair işbirliği belgeleri imzalanacak.
Çin yönetiminin mesajı
Pekin yönetimi, zirveyi küresel belirsizliklere yanıt pratiği ve Çin'i istikrarı temsil eden bir aktör olarak konumlandırma fırsatı olarak değerlendiriyor. Haberde yer alan değerlendirmeye göre zirve, Batı içindeki ittifak yapılarında görülen değişimler ve ekonomik belirsizlikler ortamında Asya merkezli alternatif işbirliği mekanizmalarının önemini güçlendirebilir.
Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Liu Bin'in değerlendirmesi
Çin Dışişleri Bakan Yardımcısı Liu Bin, gazetecilere yaptığı açıklamada uluslararası ortamın giderek karmaşıklaştığını ve kırılganlığın arttığını belirtti. Liu, bu çerçevede ülkeler arası dayanışma ve işbirliğinin önemine vurgu yaptı ve ŞİÖ'nün istikrar ve direnç unsuru olarak hareket etmesi gerektiğini ifade etti. Liu ayrıca hegemonya ve güç siyasetine üstü örtülü eleştiride bulunarak eşitlik ve kazan-kazan ilkesine dayanan işbirliğinin önemini vurguladı.
Rusya liderinin ziyareti ve tarih vurgusu
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de zirveye katılmak üzere Çin'i ziyaret edecek. Putin, Tiencin zirvesinin ardından 3 Eylül'de Pekin'de düzenlenecek İkinci Dünya Savaşı'nın sona erişinin 80. yıl dönümü anma törenlerine katılacak. Putin, Xinhua'ya verdiği yazılı röportajda İkinci Dünya Savaşı sonrası uluslararası düzene bağlılığı vurgulayarak bazı Batılı devletleri tarihsel gerçekleri çarpıtmakla suçladı ve bu tür girişimleri kınadıklarını dile getirdi.
Hindistan katılımı ve bölgesel dinamikler
Zirvenin öne çıkan başlıklarından biri, Hindistan Başbakanı Narendra Modi'nin bizzat katılma kararı oldu. Modi'nin katılımı, iki ülke arasında sınır gerilimlerini yatıştırma yönünde başlayan adımların bir yansıması olarak yorumlanıyor; Modi, 7 yıl aradan sonra Çin'i ziyaret edecek. Buna karşın ŞİÖ üyesi Hindistan ile Pakistan arasındaki mayıs ayındaki sınır çatışması da zirvede ele alınması beklenen konular arasında yer alıyor.
Şanghay İşbirliği Örgütü'nün kısa geçmişi
Şanghay İşbirliği Örgütü ilk olarak 1996'da sınır güvenliği ve ekonomik işbirliği amacıyla Çin, Rusya, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan tarafından kuruldu. 2001'de Özbekistan'ın katılımıyla örgütün kuruluşu tamamlandı. 2017'de Hindistan ve Pakistan, 2021'de İran, 2024'te ise Belarus'un üye olmasıyla örgütün üye sayısı 10'a ulaştı. Moğolistan gözlemci, Afganistan ise Eylül 2021'den bu yana aktif durumda olmayan bir gözlemci statüsünde bulunuyor. Örgütün 14 ülkeyle diyalog ortaklığı bulunuyor ve üye ülkelerin yüzölçümleri Avrasya kıtasının yaklaşık %65'ini, dünya nüfusunun %40'ını ve küresel gayrisafi hasılanın %30'unu temsil ediyor.
Tiencin Zirvesi, katılımcı liderlerin güvenlik, ekonomi ve çok taraflı işbirliği alanlarında alacağı kararlarla ŞİÖ'nün gelecek dönem stratejisini şekillendirecek ve bölgesel/uluslararası dengelerdeki rolüne ilişkin yeni sinyaller verecek.
