Şangri-La: Tibet Platosu'ndaki saklı cennet, kültür ve doğa mirası

GirişEMRE AYTEKİN - Tibet Platosu'nun güneydoğu ucunda, Yünnan eyaletine bağlı Diçing Tibet Özerk İli'nin merkezi olan Şangri-La, hem doğal güzellikleri hem de kültürel dokusuyla öne çıkan bir kenttir. Bölge, adını James Hilton’ın 1933 tarihli romanı "Yitik Ufuklar"ta geçen kurgusal cennetten alır ve bu imge, kentin turistik kimliğinde belirgin bir rol oynar.Adın kökeni ve edebi bağlamHilton’un romanındaki hayali mekân, Tibet mitolojisindeki "Şambala" kavramından esinlenilerek kurgulanmıştır. Yazarın araştırmalarında British Museum’un Tibet koleksiyonundaki yazmalar ve misyoner anıları gibi kaynakları kullandığı bilinir; romanın yarattığı "saklı cennet" imgeleri 20. yüzyılın belirsizlik ortamında Batı okuyucusunda güçlü yankı bulmuştur.Yerel yansımalarDaçing merkezinde hem bir Tibet Budist manastırının bulunması hem de çevresindeki yeşil vadiler, romandaki tasvirlerle örtüşebilecek fiziksel ve kültürel unsurlar sunar. Çin hükümeti bölgenin turizm potansiyelini değerlendirmek üzere 2001 yılında asıl adı "Congdien" olan il merkezinin adını "Şangri-La" olarak değiştirmiştir.Kültürel etkinlikler ve tanıtımDaçing Yerel Halk Hükümeti, bölge tanıtımına yönelik festival ve etkinlikleri artırmıştır. Örneğin Şangri-La Kültür ve Turizm Festivali’nin 3'üncüsü, 26-28 Eylül tarihlerinde düzenlenmiş; gala gösterilerinde "Şambala" efsanesine farklı yorumlar getirilmiştir. Festivalde sahnelenen oyunların temel mesajı, "saklı cennet"in uzak bir mucize değil, toplumun birlikte oluşturduğu yaşam olduğuna vurgu yapmıştır.Coğrafya, yükseklik ve sağlıkŞangri-La, Pekin'den aktarmalı uçuşla yaklaşık 5 saatte ulaşılabilen bir konumdadır ve deniz seviyesinden ortalama 3 bin 160 metre yükseklikte yer alır. Bu özellik, Şangri-La’yı Lhasa ve Şıgatsı'nın ardından Çin'in en yüksek üçüncü şehri kılar.Yüksek irtifa, havadaki oksijen miktarının azalmasına bağlı olarak ziyaretçilerde baş ağrısı ve nefes darlığı gibi belirtilerle kendini gösterebilir. Bu durumda kandaki oksijeni artıran ilaçlar veya taşınabilir oksijen destekleri gerekebilir.Demografi ve ekonomik yapı2020 sayımına göre şehir nüfusu 186 bindir ve Tibetliler, Han Çinlileri ile diğer etnik gruplar bir arada yaşar. Şehir mimarisinde Tibet kültürüne ait motifler yaygındır. Turizm bölge gelirlerinde önemli yer tutarken, kırsalda besicilik ve özellikle yüksek irtifa koşullarına dayanıklı yak yetiştiriciliği yaygındır. Bölge mutfağında yak eti ve yak tereyağlı çay öne çıkar.Dukezong Antik KentiDukezong'un geçmişi yaklaşık 1300 yıl öncesine dayanır; Tibetçe adıyla "Ay Işığı Şehri" olarak bilinir. Tepede yer alan Da Gui Şang Tapınağı'na çıkan parke taşlı sokaklarda Tibet tarzı ahşap cephe ve çatı süslemeleri görülür. Tapınağın yanında yer alan büyük dua silindiri, ziyaretçiler tarafından iplerle döndürülerek ibadet ritüellerine eşlik eder.2014'te çıkan yangında kent çarşısı ve çevresindeki ahşap yapılar büyük ölçüde zarar görmüş; daha sonra özgününe uygun şekilde yeniden inşa edilmiştir. Çarşıda hediyelik eşya dükkanları, yerel giysi satıcıları ve bir Tibet nakış müzesi bulunmaktadır. Akşamları meydanda gerçekleştirilen geleneksel meydan dansı, topluluk bağlarını güçlendiren önemli bir etkinliktir.Potatso Ulusal ParkıŞangri-La'ya otobüsle yaklaşık 20 dakika mesafedeki Potatso Ulusal Parkı, 2007 yılında ulusal park ilan edilmiş ve IUCN onayı alan ilk Çin doğa koruma bölgesidir. Parkta alpin ağaçlarla kaplı tepelerin çevrelediği çayırlıklar, vahşi atlar ve yakların otladığı alanlar ile Şudu Gölü gibi buzul kaynaklı göller bulunur.Bu alanlar birçok nesli tehlike altındaki türe ev sahipliği yapar; Yünnan’a özgü kesik burunlu ve pembe dudaklı maymun türü bunlar arasında öne çıkar.Şika DağıŞangri-La'nın batısında kuzey-güney yönünde uzanan dağlık arazide, yaklaşık 4 bin 500 metre yüksekliğe kadar zirveler bulunur. Ziyaretçi merkezinden teleferikle çıkılabilen alanlarda önce geniş alpin çayırlıklar, sonra zirveye yakın bölgeler görülür. Zirvedeki hakim tepe, 4 bin 449 metre yüksekliği gösteren bir taşla işaretlenmiştir.Dağın zirve çevresinde kireçten adak ocakları ve dua sözleriyle asılı renkli bez parçaları bulunur; yerliler bu dağa kutsal anlam yükler ve dua etmenin şans getireceğine inanır. Dağın adı Tibet dilinde "kızıl geyiğin gelip gittiği yer" anlamına gelir.Songzanlin Lama ManastırıYünnan bölgesinin en büyük Tibet Budist tapınağı olan Songzanlin Lama Manastırı, Şangri-La'nın simgesi konumundadır. Burası "Küçük Pottala" olarak anılır ve keşişlerin eğitim gördüğü bir akademi işlevi görür. Manastır, 17. yüzyılda 5. Dalay Lama tarafından kurulmuştur.Tepede yer alan kompleks; altın yaldızlı çatılı üç ana tapınak, akademi binaları, keşiş yurtları ve ortak ibadet salonlarını içerir. Ortada binin üzerinde keşişin toplanabildiği uzun sedirlerin yer aldığı salon ve arka duvarda 8 metrelik altın kaplamalı Buda heykeli bulunur. Manastırda dini eserlerden felsefe ve doğa üzerine yazmalara kadar çok sayıda Budist el yazması korunur.Gündelik hayatta keşişler bordo urbaları içinde ibadet ve günlük işlerle ilgilenirken, modern yaşamın izleri de zaman zaman cep telefonları gibi nesnelerle görülür.SonuçŞangri-La, edebi bir imgeden beslenen marka değerinin yanı sıra zengin bir kültürel miras ve doğal çeşitlilik sunar. Yüksek irtifa koşulları, geleneksel yaşam biçimleri, kutsal mekanları ve korunan doğa alanlarıyla bölge, hem araştırma hem de sürdürülebilir turizm açısından dikkat çekici bir örnektir. Çin'in Yünnan eyaletindeki Şangri-La şehri, doğal güzelliği ve kültürel değerinin yanı sıra mit ve imge olarak hayal gücünde edindiği yerle de tanınan özel bir bölge. Eyalet ve çevresindeki en büyük Tibet Budist tapınağı olan Songzanlin Lama Manastırı, Şangri-La'nın sembolü haline gelmiş en önemli ziyaret duraklarından.

Şangri-La: Tibet Platosu'ndaki saklı cennet, kültür ve doğa mirası

Diçing merkezli Şangri-La'nın isminin kökeni, kültürel mirası, doğal alanları, turizm dinamikleri ve yüksek irtifa koşulları ele alınıyor.