Yaptırım Baskısı ve Rus Petrol Üretimi
ABD'nin son dönemde artan yaptırım baskısı altında, Rus petrol sektörü uyum sağlama çabalarına hız kesmeden devam ediyor. ABD yönetimi, son olarak Rusya'nın büyük petrol üreticileri, ihracatçıları ve sigorta şirketlerini hedef alan yeni yaptırımlar uyguladı. Ayrıca, 183 petrol tankeri de yaptırım listesine alındı.
İlgili Yaptırımlar ve Sektördeki Etkileri
Daha önce kısıtlamalardan muaf tutulan Gazprom Neft ve Surgutneftegaz gibi şirketler, şimdi ABD'nin yaptırım listesine alındı. Ülkenin en büyük sigortası olan İngosstrah ile gemicilik şirketleri Sovkomflot ve Rosneftflot da yaptırımların kapsamına girdi.
Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), bu yaptırımların Rusya'nın petrol tedarik zincirlerini ciddi şekilde bozabileceği uyarısında bulundu. ABD'nin Rusya'ya yönelik ilk yaptırımları Mart 2022'de devreye girdiğinde, günlük petrol ihracatında 3 milyon varil civarında bir azalma bekleniyordu. Ancak o tarihten itibaren Rusya'nın petrol ihracatında belirgin bir değişiklik olmadı.
Rusya'nın İhracat Stratejisi
Uzmanlar, Rus petrol sektörünün bu süreçte yaptırımlara uyum sağlamada başarılı olduğunu ifade ediyor. Goldman Sachs analistleri, yüksek navlun fiyatları ve uygulanan iskonto sayesinde Rus petrolünün taşınmaya devam ettiğini belirtiyor. Enerji analiz şirketi Vortexa, benzer geçmiş deneyimlerden dolayı, navlun fiyatlarındaki artışın, küresel tanker operatörlerinin eski tankerlerini kullanarak Rusya'nın ihracatına hizmet etmesine yol açabileceğini öngörüyor.
Çin ve Hindistan: Rusya'nın Yeni Müşterileri
Savaş sonrası dönemde, Çin ve Hindistan, Rus petrolünün en büyük alıcıları haline geldi. 2022 yılında Hindistan, günlük yaklaşık 1,7 milyon varil Rus petrolü ithal ederken, toplam petrol ithalatında Rusya'nın payı %40 seviyesinde gerçekleşti. Çin ise, deniz yoluyla günlük 1 milyon varil, boru hatlarıyla ise yaklaşık 1 milyon varil Rus petrolü alıyor.
Uzmanlar, Hindistan'ın yaptırımlardan daha fazla etkilenmesine karşın, Çin'in daha avantajlı bir konumda olduğunu belirtmektedir. Orta Doğu’da petrol üreticilerinin olası Rus petrolü açığını kapatmak için fiyatları artıracağı öngörülüyor.
Yaptırımların Geleceği ve Orta Vadeli Beklentiler
Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksandr Novak, 30 Ocak'ta yaptığı açıklamada, ülkenin petrol üretiminin 2023’e göre %2,7 azalarak 516 milyon tona gerileyip, 240 milyon ton seviyesinde petrol ihracatı gerçekleştiğini ifade etti.
Yaklaşık 820 ila 850 tankerle Rus petrolünün taşındığı belirtilirken, bazı tankerlerin yaptırımlar nedeniyle Çin'deki limanlarda boşaltılamadığı kaydediliyor. Rus petrolüne yapılan iskontonun artması bekleniyor ve Çin ile Hindistan'ın Rus petrolünden vazgeçmeyeceği değerlendiriliyor. Ayrıca, uluslararası ve bağımsız mali altyapıların geliştirilmesine yönelik çalışmalar hızlanacaktır.
Gölge Filolar ve Yaptırımların Araçları
Batılı ülkelerin, Rus petrolünü taşıyan bazı gemilere "gölge filo" adını verdiği bilinmektedir. Bu tanım, yaptırımları aşmak için kullanılan gemileri kapsıyor ve özellikle İran ve Venezuela üzerindeki yaptırımlar altında daha görünür hale geliyor. Rusya, bu tür gölge filoları hızla genişleterek enerji yaptırımlarını aşmayı hedefliyor.
ABD vasıtasıyla uygulanan varil başına 60 dolarlık tavan fiyat uygulamasını aşmak için bu tankerler büyük önem taşıyor. Avrupa Birliği'nin Aralık 2023 tarihli raporunda, gölge filoların bilinmeyen kişi veya kuruluşlara ait gemileri kullandığı ve tanımlama sisteminin bağlantısını keserek takip edilmesini zor hale getirdiği ifade ediliyor. Rus yetkililer, bu iki sistemin de işleyişinin sürdüğünü ve Batılı ülkelerin bu konuda kendilerini.
