PİNA-İZ'in 'Umut Pina'sı: Marmara'da yeni bir izleme dönemi
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Sarı, müsilajla mücadele ve deniz ekosistemini iyileştirme amacıyla yürütülen PİNA-İZ projesi kapsamında Marmara Denizi'nde başlatılan izleme çalışmalarının ilk somut bulgularını paylaştı. Proje kapsamında kurulan istasyonda 4 yeni yavru pinalı tespit edildi; bu bireylerden birine 'Umut Pina' adı verildi.
Proje kapsamı ve izleme yöntemi
PİNA-İZ ve eş zamanlı yürütülen ÇAYIR-İZ projeleri, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ve Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi işbirliğiyle hayata geçirildi. Proje ekibi, Çanakkale Boğazı, Tekirdağ ve İstanbul kıyıları, Bursa, Gemlik Körfezi, İzmit Körfezi girişi, Yalova Tersaneler Bölgesi ve Erdek Körfezi İlhanköy'de incelemeler yaptı.
Erdek Körfezi'ndeki istasyonda pinalar, 100 m² kumlu habitat ve hemen yanındaki 100 m² deniz çayırı alanı olmak üzere belirlenen sınırlar içinde tespit edilip işaretlendi. Araştırmada toplam 200 m² alanda 330 pina tek tek markalandı; bu çapta saha markalama çalışmasının dünyada benzersiz olduğu vurgulandı.
Bulgular: Yeni yavrular ve 'Umut Pina'
Prof. Dr. Mustafa Sarı, mayıs ayında kurulan istasyonda bölgenin başlangıçta müsilajla kaplı olduğunu, haziran dalışlarında müsilajın azaldığını, temmuzda ise pinaların büyüme ve üremeye başladığını gözlediklerini aktardı. Ağustos ayında 200 m²'lik alanda 4 yeni birey tespit edildi. Bu yavruların boyları 4–5,5 santimetre aralığında ve en fazla 1 aylık olarak değerlendirildi; bunlardan 2'si deniz çayırı alanında, 2'si kumlu habitatta bulundu.
Proje ekibi, 'Umut Pina' adını verdiği bireyi ve diğer yeni pinaları izleyerek, doğumdan itibaren büyüme ve hayatta kalma süreçlerini şeffaf şekilde göstermeyi amaçlıyor. Sarı, pinalara ilişkin bilgilerin ilgi duyan herkesle paylaşılacağı bir sistem kurulacağını belirtti.
Pinaların ekolojik rolü ve Marmara'nın durumu
Pinaların boyu 120 cm'ye kadar uzayabiliyor, 50 yıla kadar yaşayabiliyor ve midyeye benzeyen yapısıyla saatte 6 litre deniz suyunu filtreleyerek beslenip oksijen alıyor; bu nedenle denizlerin doğal filtresi olarak nitelendiriliyor.
Prof. Dr. Sarı, 2016-2019 arasında Cebelitarık ile Çanakkale Boğazı arasındaki denizlerde pinalarda kitlesel ölümlere yol açan bir parazit kaydedildiğini, Marmara'da ise Çanakkale-İstanbul boğazları arasındaki bölgedeki pinaların bu toplu ölümlerden etkilenmediğini söyledi.
Sarı, Marmara'da atık su arıtımıyla ilgili uyarıda bulunarak, evsel atıkların en iyi olasılıkla yarısının arıtıldığını, geri kalanının arıtılmadan denize gittiğini, endüstriyel atıkların %70'inin, tarımsal atıkların ise hiçbirinin arıtılmadan denize boşaldığını belirtti. "Pina, bizim arıtmadığımız, filtrelemeden denize gönderdiğimiz suları temizlemeye devam ediyor ama ne zamana kadar bunu sürdürebilir?" diye sordu.
Müsilaj etkileri ve geleceğe dair değerlendirme
Sarı, müsilaj sonrası markalanan pinalardan hiçbirinin ölmediğini, Marmara'daki diğer istasyonlarda da müsilaj sonrası ölümlerin durduğunu gözlemlediklerini ifade ederek, bunun müsilajın deniz ekosisteminde beklenenden daha büyük etkileri olduğunu gösterdiğini kaydetti. "Biz şu anda Marmara'nın geleceğine ışık tutacak bir çalışma yürütüyoruz" değerlendirmesini yaptı.
Uzman, müsilajın özellikle bebek ve yavru pinalara zarar verdiğini; çok küçük bireylerin üzerlerine çöken müsilaj nedeniyle nefes alamayıp beslenme güçlüğü çektiğini, kapağın kapanmaması veya üzerine yapışan müsilaj nedeniyle yırtıcıların içeri girip zarar verebildiğini anlattı ve yeni müsilaj oluşumlarına karşı temkinli olunması gerektiğini vurguladı.
Sonuç olarak, PİNA-İZ kapsamında yapılan saha markalama ve izleme çalışmaları Marmara Denizi'ndeki pinaların izlenmesi ve korunması için önemli veri sağlıyor; tespit edilen 4 yeni yavru ve 'Umut Pina' sembolik olarak Marmara'nın restorasyonunda canlı izleme çalışmalarının önemine işaret ediyor.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Tabiat Varlıklarını Koruma Genel Müdürlüğü ve Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi işbirliğiyle bu yıl Marmara Denizi'nde müsilajla mücadele kapsamında deniz ekosistemini iyileştirmeye yönelik PİNA-İZ ve ÇAYIR-İZ projelerini hayata geçirdi.
