Orman yangınları bu yıl yaklaşık 4 milyon ton karbondioksit salımına yol açtı
İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Orman Mühendisliği Bölümü Başkanı Prof. Dr. Doğanay Tolunay, orman yangınlarının yalnızca ekosistemi tahrip etmekle kalmadığını, aynı zamanda atmosfere önemli miktarda sera gazı saldığını belirtti. Tolunay, bir hektar orman yandığında yaklaşık 200-250 ton karbondioksit atmosfere yayıldığını ifade etti ve bu yıl Türkiye kaynaklı yanma nedeniyle toplamda yaklaşık 4 milyon ton karbondioksit salındığını değerlendirdi.
Ulusal veriler ve yangın sayıları
Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, 1 Ocak - 2 Eylül döneminde Türkiye'de toplam 5 bin 832 yangın çıktı; bunun 2 bin 492'si ormanda, 3 bin 340'ı kırsal alanda gerçekleşti. Tolunay, bu yıl ülkede yaklaşık 70 bin hektar orman alanının yandığını, bu alan üzerinden hesaplandığında atmosfere 3,5 milyon ton civarında karbondioksit salındığını, yangınların daha çok orman yoğunluğu yüksek bölgelerde olması halinde bu miktarın 4-4,5 milyon tona ulaşabileceğini belirtti.
Uluslararası bağlam ve Avrupa verileri
İklim değişikliğinin etkisiyle artan sıcaklık ve kurak koşullar bu yıl hem Türkiye'de hem dünyada yangınları artırdı. Örneğin, ABD'nin California eyaletinde Los Angeles çevresinde 7 Ocak akşamı başlayan ve güçlü rüzgarlarla yayılan yangınlar yerleşim yerlerinde büyük hasara yol açtı. Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemi verilerine göre, AB ülkelerinde 26 Ağustos itibarıyla yanan alan 1 milyon 25 bin 36 hektar'a ulaştı ve orman yangını kaynaklı karbon emisyonları aynı dönemde 38 milyon ton'u geçti. Geçen yıl aynı dönemde bu miktar 11 milyon ton idi ve 2006-2024 döneminde yıllık ortalama 17 milyon ton seviyesindeydi.
Yangınların karbon döngüsüne iki yönlü etkisi
Tolunay, yangınların doğrudan emisyonların yanı sıra ormanların karbon yutma kapasitesini azaltarak dolaylı etkiler yarattığını vurguladı. Türkiye'de 1 hektar ormanın yılda yaklaşık 4 ton karbondioksiti atmosferden çekip depoladığını belirten Tolunay, yanan 70 bin hektar nedeniyle bu yıl 250-280 bin ton karbondioksitin atmosferden çekilemeyeceğini söyledi. Ülkenin yıllık sera gazı emisyonunun yaklaşık 593 milyon ton, ormanların aldığı karbondioksit miktarının ise 68 milyon ton olduğunu hatırlatarak, yangınların bu dengeyi bozduğunu kaydetti.
Geçmiş büyüklükler ve yeni yangın rejimi
Tolunay, 2021'de Türkiye'nin tarihindeki en büyük yangın sezonunda 140 bin hektar ormanın yandığını ve yaklaşık 9,5 milyon ton karbondioksit emisyonu kaydedildiğini anımsattı. Avrupa ve Akdeniz havzasında özellikle son yıllarda görülen "mega yangın" olgusu; yani 10 bin hektardan büyük yangınlar, hem yanan alanları hem de atmosfere verilen emisyonları geçmiş yıllara kıyasla önemli ölçüde artırıyor.
Önleme ve kamu farkındalığı
Tolunay, yeni yangın rejimine uygun önleme odaklı stratejiler geliştirilmesi gerektiğini vurgulayarak, yangınların çıkmasını engelleyecek önlemler ve vatandaşların farkındalığının artırılmasının önemine dikkat çekti. Ayrıca, orman yangınlarında riskin kritik düzeye ulaştığı koşulları özetleyen "30+30+30 kuralı"'nı hatırlatarak, bunun sıcaklığın 30°C'nin üzerinde, nemin %30'un altında ve rüzgar hızının saatte 30 km'nin üzerinde olduğu durumları tanımladığını söyledi.
Birleşmiş Milletler'in 2019 kararına göre her yıl 7 Eylül "Mavi Gökyüzü İçin Uluslararası Temiz Hava Günü" olarak anılıyor; Tolunay bu çerçevede yangınların hava kalitesi ve iklim üzerindeki etkilerine dikkat çekti.
