OMÜ, Samsun-Sinop-Tokat'ta doğadan toplanan kenelerle kene hastalıkları risk haritası hazırlıyor
Ondokuz Mayıs Üniversitesi Veteriner Fakültesi öncülüğünde yürütülen proje ile Samsun, Sinop ve Tokat bölgelerinden doğadan toplanan keneler incelenerek bölgedeki kene kaynaklı hastalıkların risk haritası çıkarılıyor. Proje OMÜ Veteriner Fakültesi, Yaban Hayatı Araştırma Enstitüsü ve Samsun Veteriner Kontrol Enstitüsü iş birliğiyle sürdürülüyor.
Araştırmanın kapsamı ve hedefleri
Çalışma kapsamında 2024 yılı itibarıyla toplanan örneklerde sadece Lyme hastalığı etkeni değil, aynı zamanda anaplazmozis, riketsiyozis, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) ve TBE (Kene Ensefaliti) etkenlerinin tespiti hedefleniyor. Elde edilen veriler doğrultusunda yıl sonunda risk haritasının tamamlanması planlanıyor.
Bulgular ve tür dağılımı
Saha çalışmalarında elde edilen tanımlamalara göre Samsun'da özellikle Kızılırmak Deltası'nda Ixodes ricinus türü keneler yoğun bulundu. Sinop ilinde ağırlıklı olarak Rhipicephalus cinsi ve Ixodes ricinus türü tespit edilirken, Tokat bölgesinde KKKA vektörü olarak bilinen Hyalomma marginatum türü keneler ön planda oldu.
Yöntemler ve çalışma şekli
Dönemsel saha çalışmalarıyla toplanan keneler stereomikroskop altında üç boyutlu görselleştirme ile tür düzeyinde tanımlanıyor. Ardından moleküler yöntemlerle, özellikle PCR ile, kenelerin taşıdığı viral ve bakteriyel etkenler doğrulanıyor. OMÜ Veteriner Fakültesi Mikrobiyoloji Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi ve OMÜ Yabani Hayvan Hastalıkları ve Rehabilitasyonu Ana Bilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Özlem Büyüktanır Yaş çalışmaların kene kaynaklı hastalıkların belirlenmesine yönelik yaklaşık 10 yıla yakın süredir sürdüğünü belirtiyor.
Göçmen kuşlar ve ekolojik önem
Prof. Dr. Yaş, Kızılırmak Deltası Kuş Cenneti'nin göçmen kuşların yaşadığı önemli alanlardan biri olduğunu ve göçmen kuşların keneleri taşımasının bulgular açısından büyük önem taşıdığını vurguluyor. Kenelerin sadece kuşlarda değil kemirgenler, küçük memeliler, çiftlik hayvanları ve sürüngenlerde de bulunduğu ve farklı etkenleri taşıma potansiyeline sahip oldukları belirtiliyor.
Halk sağlığı ve alınması gereken önlemler
Proje ekibi, kene popülasyonunun ve taşıdıkları etkenlerin belirlenmesinin halk sağlığı ve hayvan sağlığı açısından kritik olduğunu söylüyor. Prof. Dr. Yaş, saha çalışmalarında vatandaşları hayvanlardaki kenelerin nasıl çıkarılması gerektiği konusunda bilinçlendirdiklerini aktarıyor. Öne çıkan öneriler şunlar:
- Hayvanların düzenli olarak kene yönünden kontrol edilmesi,
- Araziye çıkıldığında açık renkli ve tümüyle kapalı kıyafetler giyilmesi, çorapların pantolonların üzerine çekilmesi,
- Eve dönüldüğünde duş alınması ve vücudun kontrol edilmesi,
- Kene görüldüğünde sağlık kuruluşuna başvurulması ve uzman kişilerce çıkartılmasının sağlanması, gidilemezse cımbız yardımıyla kenenin deriye yakın kısmından doğrudan çekilmesi,
- Keneye çıplak elle dokunulmaması.
Çalışmanın sonuçları, Sağlık Bakanlığı ve Tarım ve Orman Bakanlığı gibi kurumların strateji geliştirmesinde yol gösterici veri olarak kullanılacak.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Veteriner Fakültesinde yürütülen çalışma ile kenelerin hangi bölgelerde yoğunlaştığı, virüs ve bakteri kaynaklı ne tür hastalıklara yol açtığı araştırılıyor.
