OMÜ'lü Uzman: Erken Telefon Kullanımı 0-6 Yaşta Gelişim Riskleri Taşıyor
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yaşar Barut, çocukların erken yaşta dijital cihazlarla tanışmasının zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimleri üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabileceğini ifade etti.
Gelişimsel Etkiler ve Kritik Dönem
Barut yaptığı yazılı açıklamada, özellikle 0-6 yaş arasındaki çocukların ekran başında geçirdikleri zamanın artmasının gelişimsel açıdan kritik riskler taşıdığını vurguladı. "Çocukların erken yaşta telefonla tanışması, özellikle beyin gelişiminin en hızlı olduğu 0-6 yaş döneminde olumsuz etkiler yaratabilir. 0-6 yaş grubundaki çocuklar için deneyimsel öğrenme, oyun ve insan etkileşimi kritik önemdedir. Telefon gibi pasif ekranlar, dili anlama, duyguları tanıma ve ifade etme gibi gelişim alanlarında gecikmelere neden olabilir" diye uyardı.
Dikkat, Uyku ve Sosyal Beceri Üzerindeki Mekanizmalar
Barut, telefon ve tablet gibi dijital cihazların uzun süreli kullanımının çocuklarda dikkat eksikliği, uyku bozuklukları ve sosyal becerilerde zayıflık gibi sorunlara yol açabildiğine dikkat çekti. "Bilimsel araştırmalar, uzun süreli ekrana maruz kalan çocuklarda dikkat eksikliği, hiperaktivite belirtileri, uyku problemleri ve sosyal etkileşimlerde zayıflık ile ilişkilendirildiğini ortaya koyuyor. Özellikle hızlı görsel geçişler içeren dijital içerikler, çocukların dikkat sürelerini kısaltabiliyor. Ayrıca mavi ışık, uyku hormonlarını baskılayarak çocukların uykuya geçişini zorlaştırabiliyor. Sosyal gelişim açısından da yüz yüze etkileşimlerin yerini ekranın alması, empati gelişimini ve sosyal ipuçlarını okuma becerilerini olumsuz etkiliyor."
Ailelere Uyarılar ve Pratik Öneriler
Barut, ailelerin çocuklarını sakinleştirmek veya oyalamak amacıyla cihazlara başvurmasının riskine işaret ederek, "Birçok ebeveyn, çocuklarını sakinleştirmek ya da oyalamak için dijital cihazlara başvuruyor. Bu yanlış. Telefonun bir 'sakinleştirici' ya da 'ödül-ceza aracı' olarak kullanılması, çocukların duygusal düzenleme becerilerinin gelişmesini engelleyebilir. Çocuklar zorlayıcı duygularla başa çıkmayı öğrenmek yerine bu duyguları bastırmak için dışsal araçlara bağımlı hale gelebilir. Telefonun bir sakinleştirici olarak kullanılması, ilerleyen yaşlarda stres, kaygı veya öfke gibi duygularla başa çıkmakta zorluk yaşamalarına neden olabilir" dedi.
Okul öncesi dönemde ekran süresinin günde 1 saati geçmemesi gerektiğini belirten Barut, ebeveynlere şu tavsiyelerde bulundu:
- Çocukları kitap okumaya, açık havada oyun oynamaya ve yaratıcı etkinliklere yönlendirmek.
- Dijital içerikleri çocuğunuzla birlikte izleyip sonrasında bu içerikler hakkında konuşarak medya okuryazarlığını desteklemek.
- Yemek saatleri ve yatmadan önce dijital molalar planlayarak ekranlardan uzak zaman dilimleri oluşturmak.
Politika ve Eğitim Önerileri
Barut, devlet politikalarının medya okuryazarlığını okul müfredatlarına entegre etmesi, ailelere rehberlik hizmetleri sunulması ve ekran yerine aktif öğrenmenin desteklenmesi gerektiğini belirtti. Ayrıca başarılı örnekler olarak İskandinav ülkelerinde uygulanan 'ekran detoksu günleri' ve Japonya'daki sınırlı ekran politikaları gibi yaklaşımları işaret etti.
Sonuç olarak, Doç. Dr. Yaşar Barut erken yaşta dijital cihaz kullanımının sınırlanması ve aile-öğretmen iş birliğiyle çocukların deneyimsel, sosyal ve duygusal gelişimlerinin korunmasının önemine vurgu yaptı.
Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) Sağlık Bilimleri Fakültesi Çocuk Gelişimi Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Yaşar Barut, çocukların erken yaşta dijital cihazlarla tanışmasının zihinsel, duygusal ve sosyal gelişimleri üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratabileceğini belirtti. Doç. Dr. Yaşar Barut, konuya ilişkin açıklamalarda bulundu.
