Katar, Mısır ve Ürdün'den Smotrich'in 'E1' onama planına tepki
Katar, Mısır ve Ürdün, İsrail Maliye Bakanı Bezalel Smotrich'in Doğu Kudüs'te Filistinlilerden gasbedilen yerleşimleri genişletmeyi öngören 'E1' projesini onamaya dönük açıklamasına ortak tepki gösterdi. Üç ülke de hamleyin uluslararası meşruiyet kararlarını ve uluslararası hukuku ihlal ettiğini vurguladı.
Katar'ın açıklaması
Katar Dışişleri Bakanlığı, Smotrich'in Doğu Kudüs'ü Batı Şeria'dan ayıracak yerleşim inşası planını kınadı ve bunun uluslararası meşruiyet kararlarının açık ihlali olduğunu belirtti. Açıklamada, Filistin devletinin kurulmasını engellemeye yönelik yerleşim genişletme ve tehcir politikalarının kesin bir dille reddedildiği, Katar'ın 1967 sınırlarında, başkenti Doğu Kudüs olan bağımsız bir Filistin devletinin kurulması yönündeki desteğini teyit ettiği ifade edildi.
Mısır'ın tepkisi
Mısır Dışişleri Bakanlığı, Smotrich'in Doğu Kudüs çevresinde 3 bin 400 yasa dışı konut inşasını onaylayacağı yönündeki açıklamasını kınadı. Bakanlık, bunun İsrail hükümetinin Filistin topraklarına yönelik gaspını genişletme ve işgal ettiği bölgelerin demografik yapısını değiştirme ısrarını yansıtan yeni bir adım olduğunu, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi kararları ve uluslararası sözleşmelerin açıkça ihlal edildiğini vurguladı. Mısır, söz konusu politikaları ve İsrailli yetkililerin şiddet, nefret ve aşırılık yanlısı söylemlerini asla kabul etmeyeceğini belirtti ve 'Büyük İsrail' vizyonuna yönelik çağrıların kabul edilemez olduğu uyarısını yineledi.
Ürdün'ün değerlendirmesi
Ürdün Dışişleri Bakanlığı da Smotrich'in onamayı planladığı 'E1' projesini uluslararası hukukun açık ihlali ve Filistin halkının bağımsız devlet kurma hakkına saldırı olarak nitelendirdi. Açıklamada, Smotrich'in 'Filistin devletinin kurulmasını engellemeye yönelik radikal ve ırkçı söylemleri' en sert biçimde kınandı; İsrail'in işgal altındaki Filistin toprakları üzerinde hiçbir egemenliği olmadığı hatırlatıldı. Ürdün, uluslararası toplumdan yasal ve ahlaki sorumluluklarını yerine getirerek gerekli adımları atmasını talep etti.
Smotrich'in duyurusu ve planın ayrıntıları
İsrail kabinesinin aşırı sağcı bakanı Bezalel Smotrich, 'Filistin devleti fikrini ortadan kaldırmak' amacıyla Doğu Kudüs'te yerleşimleri genişletecek 'E1' projesini onamayı planladığını duyurmuştu. İsrail Sivil İdare Birimi Yüksek Planlama Kurulu, 20 Ağustos'ta 'E1' projesi kapsamında 3 bin 401 yasa dışı konutun inşası planına nihai onay vermek için toplanacak. Filistin Yönetimi ve Avrupa Birliği başta olmak üzere birçok aktör proje lehine olmayan görüş bildirmiş, bunun iki devletli çözüm şansını ortadan kaldıracağı uyarısını yapmıştı.
Projenin hedefleri ve olası etkileri
'E1' projesi, Ma'ale Adumim yerleşimini Batı Kudüs'e bağlamak amacıyla başlatılmış ve bu kapsamda 12 bin dönüm Filistin toprağı gasbedildiği, bölgeye 4 binden fazla yasa dışı konut ve otel inşa edilmesi planlandığı iddia edilmişti. Proje ile Doğu Kudüs'ün Batı Şeria'daki Filistin topraklarıyla bağlantısının kesilmesi, izole edilmesi ve 5 binden fazla Filistinlinin topraklarından sürülmesi amaçlandığı belirtiliyor. Birleşmiş Milletler, işgal altındaki Filistin topraklarındaki İsrail yerleşimlerini yasa dışı kabul ediyor; Uluslararası Adalet Divanı ise Temmuz 2024'te tüm 'yeni yerleşim faaliyetlerinin' durdurulması ve İsraillilerin gasbettiği Filistin topraklarından çıkarılması gerektiğini bildirmiş, ancak İsrail bu kararı reddetmişti.
Uluslararası toplumun projeye karşı ortak bir tutum alması çağrısı üç ülke açıklamalarında ortak vurguyu oluşturdu; Katar, Mısır ve Ürdün, İsrail'in yerleşim planlarını durdurması ve uluslararası meşruiyet kararlarına uymasının sağlanması gerektiğini belirtti.
