Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi (BEÜ) öğretim üyelerinin öncülük ettiği bir ekip, kanser tedavisinde kullanılabilecek yeni ilaç adayları geliştirmek amacıyla TÜBİTAK 3001 kapsamında "Selenotetrazol Halkası İçeren Pürin Analogları" adlı bir proje başlattı. Proje kapsamında, BEÜ Eczacılık Fakültesi Dr. Öğr. Üyesi Gülay Dilek, Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. İshak Özel Tekin ve Gazi Üniversitesi Fen Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Dişli tarafından sentezlenen bileşikler, cilt, over, lenfoma ve indüklenmiş periferik kan lenfositleri gibi kanser hücre hatlarında test edildi.
Yapılan testlerde, bu sentezlenen bileşiklerin günümüz kanser tedavilerinde yaygın olarak kullanılan 6-merkaptopürin bileşiğinden daha etkili olduğu gözlemlendi. Kemoterapi uygulamalarında kullanılan pürin türevlerinin genellikle kükürt, azot veya oksijen içeren bileşikler olduğu biliniyor. Ancak bu çalışmada, selenyumun kullanımıyla ilgili olarak ortaya çıkan bileşikler incelenmiş ve sentezlenen bu bileşiklerin, kemoterapi sırasında bağışıklık sistemi ve diğer normal dokularda olası hücresel hasarın restorasyonu için kullanılabileceği tespit edildi.
Proje kapsamında geliştirilen bu bileşikler, BEÜ Teknoloji Transfer Ofisi Koordinatörlüğü tarafından yapılan başvuru sonucunda Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillendi. Üretilen yeni moleküller, kanser tedavisinde umut vadeden ilaç adayları olarak değerlendirilirken, mevcut tedavilere alternatif olma potansiyeli taşıyor.
SENTEZLENEN BİLEŞİKLER DAHA KARARLI
Selenyum ve tetrazol içeren pürin türevlerini sentezleyen Dilek, kemoterapiyle ilgili mevcut pürin türevi ilaçlara odaklandıklarını belirtti. Dilek, diğer pürin türevlerinden farklı olarak selenyumla ilgili yapılan çalışmaların sınırlı olduğunu ve selenopürin içeren bileşiklerin kararsız olmaları nedeniyle bu alandaki çalışmaların kısıtlı olduğunu ifade etti. Ancak, sentezledikleri selenopürin içeren bileşiklerin diğerlerine göre daha kararlı olduğunu vurgulayarak, bu bileşiklerin kemoterapide kullanılan 6-merkaptopürin ile karşılaştırıldığında kanser hücreleri üzerinde daha etkili olduğunu gözlemlediklerini söyledi. Geliştirdikleri bileşiklere patent almayı amaçladıklarının da altını çizdi
KANSERE İLAÇ OLACAK POTANSİYEL ÜRÜN BULUNDU
Tekin, gerçekleştirdikleri başarılı çalışmadan duydukları memnuniyeti dile getirerek, "Elde ettiğimiz ürünlerin etkisini farklı kanser türlerinde araştırdık. Malign melanomda cilt kanseri, over kanseri ve lenfomada bu etkileri inceledik. Laboratuvarımızda, bu bileşiklerin kanser hücreleri üzerindeki toksik etkilerini ve DNA sentezi üzerindeki etkilerini gösterdik." dedi.
2023'teki yayınlarının bu alandaki çalışmalar arasında dikkat çektiğini vurgulayan Tekin, bu ürünlerin mevcut ilaçlara alternatif olabilecek yeni moleküller arasında yer aldığını belirtti. Şu an için bir ilaçlarının olmadığını, ancak ilaç olabilecek yüksek potansiyelli bir ürüne sahip olduklarını aktarırken, bu ürünün tasarlanmasının ve deneylerinin Gülay Hocanın liderliğinde gerçekleştiğini ifade etti. Tekin, patent sürecinin zorlu geçtiğini söyleyerek, "4 yılın ardından onay aldık, ancak bu sonuçtan memnunuz. Dünyada seleno tetrazol halkası içeren böyle bir ürün yok. Gülay Hocanın sentezlediği çok etkili ve bu alanda gelecekte umut vadeden bir ilaç olabilecek potansiyele sahip bir türev olduğunu düşünüyoruz." şeklinde konuştu.
