İstanbul'un 102. Kurtuluş Yılı Anılıyor
İtilaf Devletleri donanmalarının 13 Kasım 1918'de Haydarpaşa önlerine demirleyerek başlattığı işgal, 4 yıl 10 ay 23 günlük bir sürecin ardından 6 Ekim 1923'te son buldu. Bu tarih, İstanbul'un düşman işgalinden kurtuluşu olarak her yıl anılıyor.
İşgalin başlangıcı ve resmileşmesi
Birinci Dünya Savaşı sonrasında İttifak Devletleri'nin çekilmesiyle başlayan süreç, Mondros Ateşkes Antlaşmasına dayanılarak 13 Kasım 1918'de İtilaf donanmalarının İstanbul'a girmesiyle fiilen işgal haline dönüştü. Kurtuluş Savaşı'nın başlamasıyla birlikte işgal, 16 Mart 1920'de resmi bir işgal statüsü kazandı.
Mustafa Kemal Paşa'nın Adana treninden Haydarpaşa'ya inmesi ve limandaki görüntüler karşısında sarf ettiği "Geldikleri gibi giderler" sözü, dönemin ruhunu özetleyen önemli bir anı olarak kayıtlara geçti.
Tahliye süreci ve Lozan'ın rolü
Mudanya Mütarekesi kapsamında Trakya'nın teslimi yapılırken, Türkiye'yi temsil edecek heyet ve İstanbul komutanlığına ilişkin atamalar gerçekleştirildi. Refet Paşa ve Selahattin Adil Paşa'nın İstanbul'a gelişi işgalin sonlanması için atılan adımlardan biri oldu ancak çekilmeyi hızlandıran esas gelişme 24 Temmuz 1923 Lozan Barış Antlaşması oldu.
Lozan'ın imzalanmasını takiben 23 Ağustos 1923'ten itibaren İtilaf kuvvetlerinin İstanbul'dan ayrılması başladı. 4 Ekim 1923'te yapılan törende son birlik Dolmabahçe Sarayı önünde Türk bayrağını selamlayarak kenti terk etti. Resmi olarak ise 3. Kolordu komutanı Şükrü Naili Paşa'nın 6 Ekim 1923'te İstanbul'a girişi ile 13 Kasım 1918'den beri süren işgal sona ermiş sayıldı.
Tarihçi değerlendirmesi
Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Satan, Lozan'da imzalanan antlaşma ile birlikte İngiliz, Fransız ve İtalyan kuvvetlerinin tahliyesine ilişkin protokol ve bildiriye de yer verildiğini belirtti. İstanbul'da tahliyeye nezaret etmek üzere kurulan Tahliye ve Teslim Komisyonu'nun çalışmalarına ve tahliye sürecinin Ankara'nın Lozan'ı hızla onaylamasında etkisine dikkat çekti.
Prof. Dr. Satan, tahliye sürecinin TBMM'de Lozan'ın kabul edilmesiyle hızlandığını, Hariciye Vekili İsmet Paşa'nın ilgili güvenceleri ve notaları ile tahliyenin başlatıldığını söyledi. Ayrıca, 4 Ekim'de işgal kuvvetlerinin ayrılmasına rağmen Türk askerinin 6 Ekim'de şehre resmi giriş yapmasının fiili işgale son verdiğini vurguladı ve "İstanbul'un tahliyesi ile vatanın bütünlüğü sağlanmış oldu." değerlendirmesinde bulundu.
Birinci Dünya Savaşı'nın ardından İtilaf Devletlerinin Mondros Ateşkes Antlaşması'na dayanarak 13 Kasım 1918'de Haydarpaşa önlerine donanmalarını demirleyerek işgal ettikleri İstanbul, 4 yıl 10 ay 23 gün süren esaretin ardından 6 Ekim 1923'te özgürlüğüne kavuştu. Marmara Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Satan, konuya ilişkin açıklamalarda bulundu.
