İran'da 1953 Darbesinin Arka Planı
19 Ağustos 1953 tarihinde yapılan ve "Ajax Operasyonu" olarak bilinen darbe, İran ile ABD arasındaki ilişkilerde önemli bir dönüm noktası olmuştur.
Ülkedeki Siyasi ve Ekonomik Durum
Başbakan Muhammed Musaddık'ın 1951'de iktidara gelmesiyle İran, ulusal petrol endüstrisini millileştirerek bağımsızlığını hedeflemiştir. Bu durum, Batılı güçlerin tepkisini çekmiş ve özellikle İngiltere için tehdit oluşturmaktadır.
İngiltere ve ABD'nin Müdahaleleri
İngiltere, Musaddık’ın iktidarını tehdit olarak gördüğü için ekonomik yaptırımlar uygulamış, uluslararası destek arayışına girmiştir. Özellikle ABD'yi de bu süreçte ikna etmeye çalışmıştır.
Darbenin Planlanması ve Uygulanması
ABD'nin CIA ve İngiltere'nin MI6’sı, 1953'te Musaddık hükümetini devirmek için işbirliği yaparak bir darbe planı geliştirmiştir. 15 Ağustos 1953’te ilk girişim başarısız olunca, 19 Ağustos’ta ikinci ve başarılı girişim gerçekleştirilmiştir.
Musaddık’ın Düşüşü ve Sonrası
Musaddık, darbenin ardından tutuklanmış ve 3 yıl hapis cezasına çarptırılmıştır. Bu dönemde Şah Muhammed Rıza Pehlevi ülkeye dönerek iktidarı yeniden ele geçirmiştir. Darbeden sonra baskıcı bir yönetim kurulmuş ve halk arasında ciddi bir hoşnutsuzluk oluşmuştur.
Sonuç ve Etkileri
2013 yılında CIA, bu darbede oynadığı rolü kabul ederken, İran’da Batı karşıtı bir duygu yaratarak tarihsel bir yaraya neden olmuştur. Bu olay, 1979 İran Devrimi’ne giden yolu açmıştır.
Günümüzdeki Yansımaları
Bugün dahi, ABD ve İran arasındaki gerginliklerin kökeninde bu darbenin etkilerinin izleri sürmektedir.
