İran ile İngiltere, Fransa ve Almanya dışişleri bakanları 'snapback' mekanizmasını görüştü
İran Dışişleri Bakanı Abbas Erakçi, İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot, Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul ve AB Dış İlişkiler ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas telekonferans yoluyla bir araya gelerek nükleer program ve BM yaptırımlarını geri getirme imkanı sunan "snapback" mekanizmasını görüştü. Toplantıya ilişkin bilgiler İran resmi haber ajansı IRNA tarafından paylaşıldı.
Görüşmede, Avrupa taraflarının "snapback" mekanizmasının kullanımıyla ilgili sorumlulukları ile İran'ın bu mekanizmaya yönelik tutumu ele alındı. Erakçi, Avrupa ülkelerinin 2015'teki nükleer anlaşmadaki yükümlülüklerini yerine getirmediğini belirterek mekanizmayı işletmek için gerekli "hukuki ve ahlaki" dayanaktan yoksun olduklarını yineledi.
Erakçi, ABD'nin anlaşmadan tek taraflı çekilmesine rağmen İran'ın diplomasiden vazgeçmediğini vurguladı ve İran'ın hak ve çıkarlarını güvence altına alacak her türlü diplomatik çözüme açık olduğunu belirtti.
Avrupalı tarafların, BM Güvenlik Konseyi’nin 2231 sayılı kararının yürürlükten kalkacağı tarihin uzatılması yönündeki teklifine değinen Erakçi, bu konunun BMGK yetkisinde olduğunu ve İran’ın sürece doğrudan bir rolü bulunmadığını ancak bu tür adımların etkileri ve ileriki süreçler hakkında BMGK üyeleriyle istişarelerde bulunacağını aktardı.
Görüşmelerin sürdürülmesi
Taraflar, daha önce 25 Temmuz'da İstanbul'da dışişleri bakan yardımcıları düzeyinde yapılan görüşmelerin, 26 Ağustos'ta devam ettirilmesi konusunda mutabık kaldı. Konuya ilişkin Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot sosyal medyadan yaptığı paylaşımda görüşmenin kapsamını ve alınan notları aktardı.
Barrot, paylaşımında Almanya Dışişleri Bakanı Wadephul, İngiltere Dışişleri Bakanı Lammy, AB Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas ve İran Dışişleri Bakanı Erakçi ile yapılan görüşmede İran nükleer programı ve ülkeye uygulanması planlanan yaptırımların ele alındığını belirtti ve "Zaman daralıyor." ifadesiyle önümüzdeki hafta yeni bir görüşme yapılacağını duyurdu.
2015 anlaşması ve "tetik mekanizması"
14 Temmuz 2015'te İran ile BM Güvenlik Konseyi'nin beş daimi üyesi ve Almanya arasında yapılan anlaşma, karşılıklı yükümlülükler çerçevesinde İran'ın nükleer faaliyetlerini sınırlamayı ve yaptırımların kaldırılmasını öngörüyordu. ABD, 2018'de anlaşmadan tek taraflı çekilmiş ve İran'a yönelik yaptırımları yeniden uygulamaya koymuştu.
İran, ABD'nin yaptırımlarına karşı Avrupa'dan telafi edici adımlar talep etmiş, ancak Avrupalı taraflar bu konuda somut adım atamamıştı. Bunun ardından İran, anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurmaya başlamış ve yüksek düzeyde uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yönelmişti.
İngiltere, Fransa ve Almanya (E3) ise anlaşmada yer alan ve İran'ın ihlali gerekçesiyle BM yaptırımlarını yeniden getirme imkanı sağlayan "snapback" mekanizmasını işletme tehdidinde bulunuyor. Mekanizmanın hayata geçirilme süresi 18 Ekim'de sona eriyor.
İranlı yetkililer ayrıca, BM yaptırımlarının geri getirilmesi halinde 1970'ten beri üyesi oldukları Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Anlaşması (NPT) üzerinde gözden geçirme yapabileceklerini bildirmişti.
