İnsan Baskısı Deniz Ekosistemlerini Tehdit Ediyor: 2050'ye Kadar Etkiler 2,2–2,6 Kat Artabilir
ABD ve Güney Afrikadaki araştırmacıların Science dergisinde yayımlanan çalışması, deniz ekosistemleri üzerinde insan kaynaklı baskıların yol açtığı kümülatif etkilerin 2050'ye kadar küresel ölçekte 2,2 ila 2,6 kat artabileceğini ortaya koyuyor. Çalışma, kıyı habitatlarının öncelikle etkileneceğini ve etkilerin özellikle ekvatoral bölgelerde yoğunlaşmasının beklendiğini vurguluyor.
Araştırmanın bulguları
Araştırmayı yürüten ekipler, deniz organizmalarının mevcut dağılımlarını ve on antropojenik baskıya ilişkin geleceğe dönük projeksiyonları bir araya getirerek kümülatif etki haritaları oluşturdu. Bu baskılar beş ana başlık altında toplandı: iklim, okyanus kimyası, kara temelli faktörler, net birincil verimlilik ve balıkçılık.
Tropik kuşaklar için 2041–2060 döneminde öngörülen artışlar iyimser senaryoda 2,7 kat, kötümser senaryoda ise 3,2 kat olarak hesaplandı. Kutup bölgelerinde ise artış oranları daha düşük: Kuzey Kutbu 1,7–2 kat, Güney Kutbu 2,1–2,5 kat aralığında öngörülüyor.
Baskının başlıca kaynakları ve riskli bölgeler
Çalışma, gelecekteki kümülatif etkilere en büyük katkının okyanus ısınması ve balıkçılığa bağlı biyokütle kaybı olacağını belirtiyor. Balıkçılık baskısının, filoların büyümesi, avlanma teknolojilerindeki ilerlemeler ve artan talep veya ticaret yollarıyla daha da şiddetleneceği öngörülüyor.
En yüksek artış ve etkinin beklenebileceği bölgeler arasında Arktik ve Antarktika'nın bazı kısımları, Rusya'nın doğusundaki denizler, Akdeniz, Güneydoğu Asya, Orta Doğu ve Hindistan kıyıları sayılıyor. Şu an nispeten düşük etkiler gözlenen Doğu Afrika ve Madagaskar gibi alanlarda da hızlı artışlar bekleniyor.
Uzman değerlendirmesi ve öneriler
Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Murat Yabanlı, AA muhabirine yaptığı açıklamada deniz ekosistemlerinin kıyı bölgeleri, mercan resifleri ve açık denizleri kapsayarak dünya biyolojik çeşitliliğinin büyük bir bölümüne ev sahipliği yaptığını belirtti. Yabanlı, insan kaynaklı kirliliğin—özellikle mikroplastikler, plastik atıklar, ağır metaller, kimyasal kirleticiler, petrol sızıntıları ve radyoaktif atıklar—deniz yaşamını tehdit ettiğini ve gıda zinciri yoluyla sağlık riskleri oluşturduğunu vurguladı.
İklim değişikliğinin etkilerini ise deniz suyu sıcaklığında artış, buzulların erimesi ve deniz seviyesinin yükselmesi ile deniz suyunun asitleşmesi (okyanus asidifikasyonu) olarak özetleyen Yabanlı, bu durumun kabuklu canlılar, mercanlar ve kalsiyum karbonat yapan organizmalar için büyük tehdit oluşturduğunu söyledi. Ayrıca alg patlamaları, aşırı avlanma, kıyı yapılaşması, askeri tatbikatlar ve deniz taşımacılığının da ek baskılar yarattığını belirtti.
Yabanlı, çalışmanın sonuçlarına atıfla, "Sıkı iklim eylemi ve sürdürülebilir balıkçılık politikalarının hayata geçirilmesi kritik derecede ön plana çıkıyor." diye konuştu ve ekledi: kıyı bölgelerinin halihazırda açık denizlere göre 1,7 kat daha fazla etkilenmiş durumda olduğunu, denizel besin zincirinde bir halkada yaşanacak zararların tüm ekosistemi etkileyebileceğini ifade etti.
Uygulanabilir öneriler arasında tek kullanımlık plastiklerin bırakılması, yerine doğada çözünebilen materyaller veya yeniden kullanılabilen ürünlerin tercih edilmesi, çevre bilincini arttırıcı eğitimlerin yaygınlaştırılması, fosil yakıt tüketiminin azaltılması ve aşırı deterjan, pestisit ile gübre kullanımının sınırlandırılması bulunuyor.
Haberin kaynağı: Yeşim Yüksel, AA; Çalışma: California ve Nelson Mandela Üniversitesi araştırmacıları, Science dergisi.
