İklim Zirvesi 2025 ve NDC süreçlerinin durumu
New York'ta BM 80. Genel Kurulu kapsamında 24 Eylül'de düzenlenen İklim Zirvesi 2025, taraf ülkelerin Paris Anlaşması kapsamında her 5 yılda sunmakla yükümlü oldukları Ulusal Katkı Beyanları nı (NDC) hızlandırma çabalarını öne çıkardı. Zirvenin gündeminde, kasımda Brezilya'da yapılacak COP30 öncesi NDC 3.0 raporlarının 2025 sonuna kadar sunulması gerekliliği yer aldı.
NDC raporları, Paris Anlaşması hedeflerine katkı sağlayacak politikalar ve uygulamaları içeriyor ve Küresel Durum Değerlendirmesi (GST) için temel veri sağlıyor. Paris Anlaşması kabulünden bu yana NDC 1.0 ve NDC 2.0 raporları BM ye sunuldu; taraf ülkeler 2035 için taahhütlerini içeren NDC 3.0 ı 2025 yılı bitmeden beyan etmeli.
Sunulan ve sunulmayan raporların seyri
AA muhabirinin Dünya Kaynakları Enstitüsü ne (WRI) bağlı Climate Watch Data platformundan derlediği verilere göre şimdiye kadar 47 ülke güncel NDC raporlarını BM ye sundu. Zirvenin olduğu hafta 13, eylül ayı içinde ise 21 ülke NDC raporlarını BM ye iletti.
Halen yaklaşık 150 ülke raporlarını sunmamış durumda; BM nin son açıklamasına göre bunlardan 100 ünün COP30 öncesinde NDC açıklayacağı, sonuçlandıracağı veya hayata geçireceği bildirildi. NDC sunan ülkelerin küresel karbon emisyonlarındaki toplam payı yaklaşık %25, raporlarını sunmayan ülkelerin payı ise yaklaşık %75 olarak kaydedildi.
Büyük emitörlerin durumu
Küresel sera gazı emisyonunda en yüksek paya sahip ülke olan Çin in payı %25,3 olup, Çin henüz NDC raporunu sunmadı. ABD nin payı %11,2 ve ülke raporunu geçen yılın aralık ayında sundu; ABD nin sunduğu taahhütler arasında 2035 e gelindiğinde 2005 seviyelerine kıyasla emisyonları %61 ila %66 azaltma hedefi yer alıyor. Hindistan (%7,5), Avrupa Birliği (%6,1) ve Rusya (%3,7) ise NDC raporlarını henüz açıklamadı.
Zirvede yapılan lider açıklamaları
Zirveye katılan liderlerden bazıları şu taahhütleri paylaştı: Çin Devlet Başkanı Şi Cinping video mesajında, 2035 e kadar net sera gazı emisyonlarını en yüksek seviyeden %7 ila %10 oranında azaltacakları taahhüdünde bulundu. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, AB emisyonlarının 1990 dan bu yana neredeyse %40 gerilediğini ve iklim finansmanı dahil mücadeleyi sürdüreceklerini bildirdi. Rusya adına konuşan Ruslan Edelgeriev, 2035 e kadar sera gazı emisyonlarını 1990 seviyelerinin %65 ila %67 si düzeyine çekmeyi hedeflediklerini ifade etti.
Zirveye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ın da bulunduğu 121 ülkenin devlet ve hükümet başkanları ile yetkilileri katıldı; ABD den zirvede doğrudan bir temsilci bulunmadı. ABD Başkanı Donald Trump ın Ocak 2025 te göreve başlayıp ülkesini Paris Anlaşması ndan çekmesi, ABD nin taahhütlerinin geleceğine ilişkin belirsizlik yaratıyor.
Uzman değerlendirmeleri ve uyarılar
BM, zirve için 'dönüm noktası' ifadesini kullanırken yerli ve yabancı uzmanlar sunulan hedefleri yetersiz buldu. Boğaziçi Üniversitesi İklim Değişikliği ve Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Prof. Dr. Levent Kurnaz, dünyanın en geç 2050 yılında atmosfere net karbon salmayan hale gelmesi gerektiğini vurguladı ve gelişmiş ülkelerin daha iddialı 2035-2040 hedefleri koyması gerektiğini belirtti. Kurnaz, gelişmekte olan ülkelerin de 'Bu iklim felaketinde nasıl en az zararı alırız?' sorusuna odaklanmaları gerektiğini söyledi.
Sabancı Üniversitesi İstanbul Politikalar Merkezi İklim Değişikliği Çalışmaları Koordinatörü Dr. Ümit Şahin ise enerji dönüşümünün zayıf NDC lere ve Trump ın politikalarına rağmen devam edeceğini, ancak mevcut taahhütlerle Paris Anlaşması nın 1,5 derece hedefinin korunmasının zorlaştığını; mevcut eğilimlerin küresel ısınmayı yaklaşık 3 derece seviyesine taşıma riskini barındırdığını belirtti. Şahin, zirvede dişe dokunur tek açıklamanın Çin den geldiğini, bunun da ülkenin yapabileceğinin altında bir taahhüt olduğunu ifade etti.
COP30 öncesi tablo
COP30 öncesi NDC 3.0 süreçlerinin hızlandırılması hedeflenirken, büyük emitörlerin önemli bölümünün raporlarını henüz sunmamış olması, uzmanların ve gözlemcilerin uyarılarını kuvvetlendiriyor. Zirvenin hedeflenen ivmeyi sağlayıp sağlamayacağı COP30 a kadar izlenecek ana başlıklardan biri olmaya devam edecek.
Not: Bu haber, AA muhabiri tarafından derlenen veriler ve uzman açıklamaları esas alınarak yeniden düzenlenmiştir.
