Gökçeada'da ladolia zeytini: Yerel üretim, tarih ve koruma
Çanakkale'ye bağlı Gökçeada, Türkiye'de ladolia cinsi zeytinin yetiştiği tek ilçe konumunda. İspanya, İtalya ve Kanada dışında az sayıda yerde görülen bu tür, adada tamamen doğal yöntemlerle yağlık olarak değerlendiriliyor.
Ladolia ve üretimin özellikleri
Gökçeada Belediye Başkanı Bülent Ecevit Atalay üretimin profilini şöyle özetliyor: "Ladolia cinsi zeytin, Gökçeada zeytini olarak da biliniyor. Dünyada çok fazla yerde bulunmuyor. İspanya ve İtalya’da biraz da Kanada’da bulunuyor. Türkiye’de de sadece Gökçeada’da yetişiyor. Buraya nasıl gelmiş, kim getirmiş bilen yok. Çünkü bin yıllık ağaçlarımız var." Adada kayda geçen 255 bin zeytin ağacı bulunuyor ve hasat edilen ürünlerin tamamı yağlık amaçla değerlendiriliyor; ladolia genellikle sofralık tüketime uygun değil. Atalay, adadaki üretimin ilaç ve kimyasal gübre kullanılmadan sürdürüldüğünü vurguluyor: "İlaç yok, kimyasal gübre yok. Biz de hayvancılığı serbest yapıyoruz; hayvan gübreleriyle doğal yetişiyor." Bazı noktalarda 500 ila bin yıllık ağaçlardan zeytin toplandığı belirtiliyor; hazineye ait özel alanlarda yüzlerce yıllık ağaçlar yer alıyor. Hazineye ait ve tarihselliği öne çıkan zeytinlik alanın jeopark ilan edilmesi için çalışmalar yürütülüyor. Belediye bu alanları özellikle koruduklarını ve özen gösterdiklerini bildiriyor; amaç hem doğal mirası korumak hem de sürdürülebilir turizm ve tarımsal üretimi desteklemek. Atalay, adada Rum ve Türk toplumlarının zeytincilikle geçimini sağladığını, kendi ailesi gibi bazı ailelerin Trabzon'dan göç ederek yerleştiğini aktarıyor. Geçmişte zeytin hasadı konusunda tecrübe eksikliği yaşandığını, zamanla ağaç ve hasat bilgisi öğrenilerek üretimin kıymetinin anlaşıldığını ifade ediyor: "Bizim büyüklerimiz ilk geldiklerinde zeytin toplamayı bilmiyorlar... Zamanla öğrenmişler ağacı, zeytin toplamayı ve ürünün kıymetini." Özetle, Gökçeada ladolia zeytini hem botanik nadirliği hem de kimyasal kullanılmayan, tarihsel ağaç varlığıyla öne çıkıyor; bu durum jeopark adımları ve yerel koruma çabalarıyla destekleniyor. İSPANYA, İTALYA VE KANADA'DAN SONRA TÜRKİYE'DE SADECE GÖKÇEADA'DA YETİŞEN VE TAMAMEN DOĞAL OLAN LADOLİA CİNSİ ZEYTİNLER GENELLİKLE YAĞLIK OLARAK DEĞERLENDİRİLİYOR.Doğal üretim ve bin yıllık ağaçlar
Jeopark planı ve koruma önlemleri
Toplumsal boyut: Köken, uygulama ve bilgi aktarımı
