Huz depremi sonrası ikinci yıl: Bölgede devam eden tartışma
8 Eylül 2023'te Marakeş ve çevresinde meydana gelen 7 büyüklüğündeki depremin ikinci yılında, depremzedeler ve insan hakları savunucuları hükümetten yeniden inşa çalışmalarını hızlandırmasını talep ediyor. Fas İçişleri Bakanlığı verilerine göre depremde 2 bin 960 kişi hayatını kaybetmiş, 6 bin 125 kişi yaralanmıştı.
Mağdurların iddiaları: Çadırda kalan aileler ve eksik tazminat
El-Huz kentine bağlı Asna kasabasından insan hakları aktivisti Muntasır Itri, AA muhabirine yaptığı açıklamada yetkililerin verdiği rakamların gerçeği yansıtmadığını belirtiyor. Itri, "Yetkililer gerçeği yansıtmayan bilgiler veriyor, bu da mağdurların hayal kırıklığını artırıyor." diyerek birçok ailenin hâlâ çadırlarda yaşadığı ve kraliyet direktiflerine aykırı olarak bazı ailelere tazminat ödenmediğini kaydetti.
Itri ayrıca binlerce ailenin sadece kısmi tazminat alabildiğini, bazı okulların hâlâ kapalı olmasının da protestoları artırdığını söylüyor.
Depremzedeler Ulusal Koordinasyon Komitesi'nin görüşü
Depremzedeler Ulusal Koordinasyon Komitesi üyesi İyd el-Hüseyin Muhammed, hükümetin çadır sayısının azaldığını açıklamasına rağmen sahadaki gerçek durumun farklı olduğunu belirtiyor. Muhammed, depremde evleri hasar görenlerin yüzde 35'inin henüz yardımlardan yararlanmadığını ve bu kişilerin neden destek alamadıklarının araştırılması için bir komite gönderilmesini istediklerini ifade etti.
Hükümetin verileri: Tamamlanan onarımlar ve finansman
Hükümet 10 Temmuz açıklamasında, yeniden inşa programında somut ilerleme kaydedildiğini ve 46 bin 650 hasarlı evin onarımının tamamlandığını duyurdu. Açıklamada çadır sayısının 129 binden 47'ye düştüğü, eylül ayında tüm çadırların kaldırılacağının bildirildiği belirtildi.
Hasarlı evlerin onarımı için sağlanan desteğin toplamı 4,2 milyar dirhem (462 milyon dolar) olarak açıklanırken, tamamen yıkılan evlerin sahiplerine 140 bin dirhem (14 bin dolar), kısmen yıkılanların onarımı için ise 80 bin dirhem (8 bin dolar) destek sağlanacağı ifade edildi. Ayrıca hükümet, beş yıllık yeniden inşa programı için 120 milyar dirhem (11,7 milyar dolar) bütçe ayırdığını açıkladı.
Yetkililerin değerlendirmesi: Sürecin son aşamaları
Depremden hasar gören bölgelerin yeniden inşası ve rehabilitasyonu programının koordinatörü Hasan İğiğ, çalışmaların yüzde 91'in üzerinde ilerlediğini belirtti. İğiğ, MAP'a yaptığı açıklamada yaklaşık 24 bin konutun yüksek teknik standartlara uygun olarak tamamlandığını ve oranın eylül sonunda yüzde 93'e, iki ay içinde ise yüzde 96'ya ulaşmasının beklendiğini söyledi.
İğiğ, onarıma henüz başlanmayan evlerin oranının yüzde 4 olduğunu ve bunun nedeninin mirasçılar arasındaki anlaşmazlıklar veya inşaattan vazgeçilmesi olduğunu ifade etti.
Hasar büyüklüğü ve kalan belirsizlikler
Resmi rakamlara göre Huz depreminden 2,8 milyon kişi ile 2 bin 930 köy etkilendi. Depremde 59 bin 675 ev yıkıldı; bunların yüzde 32'si tamamen, geri kalanı ise kısmen hasar gördü. Buna rağmen saha aktörleri ve hak savunucuları ile hükümet arasındaki veriler arasında devam eden farklılıklar, sürecin şeffaflığı ve hızına ilişkin kaygıları canlı tutuyor.
Başbakan Aziz Ahnuş döneminde kurulan bakanlıklar arası koordinasyon komitesiyle yürütülen çalışmalarda hem tamamlanan onarımlar hem de bekleyen vakalar arasında bir denge kurulması gerektiği belirtiliyor; depremzedeler, hiçbir ailenin evsiz bırakılmamasını talep ediyor.
