Erzurum'daki 175 tescilli tarihî çeşme belgeselleştirildi
Erzurum Valiliği, kent merkezinde tescil edilmiş 175 tarihî çeşmeyi konu alan belgesel niteliğinde bir video paylaştı. Yapılan paylaşımda, Erzurum'un tarihî dokusundaki çeşmelerin hem su kaynakları hem de mimari özellikleriyle öne çıktığı vurgulandı.
Kaynaklar ve tarihsel süreç
Paylaşımda belirtildiği üzere Erzurum çeşmeleri iki ana kaynaktan beslenmektedir: Palandöken Dağı eteklerinden toplanan dağ suları ve şehir içindeki yer suları. Palandöken’ten toplanan sular, toprak künklerle 12 farklı güzergâhtan şehre iletilirken, şehir içi yer suları 31 kaynaktan temin edilerek çeşmelere akıtılmıştır.
Belgede ayrıca, Erzurum çeşmelerinin büyük çoğunluğunun 16. ve 20. yüzyıl Osmanlı yapıları olduğu, yalnızca bir çeşmenin bu dönemin dışında kaldığı ifade edildi. Çifte Minareli Medrese cephesindeki çeşmenin ise 13. yüzyıl sonları–14. yüzyıl başlarına tarihlendiği ve Anadolu Selçuklu dönemi örneği olduğu belirtildi; bu çeşme, ölçülü ve dengeli tasarımıyla dikkat çekmektedir.
Kültürel ve toplumsal boyut
Valiliğin paylaşımında suyun yalnızca temel bir ihtiyaç olmadığı, aynı zamanda toplumda hayır ve hizmet olarak görüldüğü vurgulandı. Metinde, suyun mimariden sanata, temizlikten sağlığa kadar pek çok alanda merkezi bir rol üstlendiği ifade edildi. Ayrıca ecdadın suyu "sadece bir ihtiyaç değil; aynı zamanda bir hayır, bir hizmet, bir medeniyet unsuru" olarak değerlendirdiği kaydedildi.
Belgede, vakıflar, çeşmeler, sebiller ve hamamlar aracılığıyla suyun toplumun her kesimine ulaştırılmasının hem maddî hem manevî bereketin simgesi hâline geldiği, çeşme kelimesinin Türk-İslam sanatındaki kökenine ilişkin kısa bir açıklamaya da yer verildi.
Belgeselde öne çıkan çeşmeler
Erzurum Valiliği tarafından hazırlanan belgeselde adı geçen çeşmeler arasında şunlar yer aldı: Abdullah Paşa Çeşmesi (Emir Şeyh Camii Çeşmesi), Akpınar Çeşmesi, Ali Paşa Camii Çeşmesi, Bakırcı Camii Çeşmesi, Cennet Çeşmesi, Cürübe Çeşmesi (Palandöken Meydan Çeşmesi), Çeşme Sokak Çeşmesi, Çeteci Abdullah Paşa Çeşmesi, Çifte Minareli Medrese Çeşmesi, Çortan Sokak Çeşmesi, Çukur Çeşme, Dabakhane Çeşmesi, Dede Ağa Çeşmesi, Dörtgüllü Çeşme, Eminkurbu Çeşmesi, Esatpaşa Camii Çeşmeleri, Feyzi Bey Çeşmesi, Gümüşgöz Çeşmesi, Gümüşmasat Çeşmesi, Habip Efendi (Sıvırcık) Çeşmesi, Hacı Cuma Camii Çeşmesi, Hacı Halil Sokak Çeşmesi, Hacılar Hanı Çeşmesi, Hacı Kurban Çeşmesi, Hacı Mehmet Çeşmesi (Gürcü Kapı Çeşmesi), Hafız Çeşmesi, Hafız Hamza Çeşmesi, Halıcı Çeşmesi, Hüseyin Ağa (Hüso Ağa) Çeşmesi, İsmail Ağa Çeşmesi, Kadana Camii Çeşmesi, Kadıoğlu Çeşmesi, Kale Çeşmesi, Ketencizade Camii Çeşmesi, Kırkçeşme, Korukçu Sokak Çeşmesi, Kümbet Çeşmesi, Mehdi Efendi Mahallesi (Hacı Ömer Ağa) Çeşmesi, Mehmed Emin Ağa (Saksoncubaşı) Çeşmesi, Mehmet Kethûda Çeşmesi (Gürcü Mehmet Paşa Çeşmesi), Narmanlı Cami Çeşmesi, Osman Ağa (Komser) Çeşmesi, Ömer Paşa Çeşmesi, Pervizoğlu Camii Çeşmesi, Rauf Paşa Namazgâh Çeşmesi, Soğuk Pınar Çeşmesi, Şabahane Çeşmesi (Şafiiler Çeşmeleri), Şeyhler Camii Çeşmesi, Yazıcızâde Çeşmesi, Yukarı Mumcu Çeşmesi ve Zeynel Çeşmesi.
Hazırlanan belgesel, Erzurum’un tarihî çeşmelerinin hem su kültürü hem de mimari miras açısından taşıdığı değeri görselleştirerek kamuoyuna sunmayı amaçlıyor.
ERZURUM ŞEHİR MERKEZİNDE TESCİL EDİLMİŞ 175 TARİHÎ ÇEŞME BULUNUYOR. ERZURUM VALİLİĞİ BU ÇEŞMELERLE İLE İLGİLİ BELGESEL TADINDA BİR VİDEO PAYLAŞTI.
