E3'ten BMGK'ye 'snapback' başvurusu
İngiltere, Fransa ve Almanya'dan oluşan E3 ülkeleri, İran'a Birleşmiş Milletler yaptırımlarını yeniden yürürlüğe sokma imkanı veren snapback mekanizmasının işletilmesi için Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'ne başvurdu. Başvuru, Koşulları içeren 2231 sayılı karara dayandırıldı.
Ortak açıklama ve gerekçeler
Almanya Dışişleri Bakanı Johann Wadephul, Fransa Dışişleri Bakanı Jean-Noel Barrot ve İngiltere Dışişleri Bakanı David Lammy imzalı ortak açıklamada, 20 Temmuz 2015 tarihinde kabul edilen 2231 sayılı karar ve Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) hatırlatıldı.
Açıklamada, ABD'nin Mayıs 2018'de anlaşmadan çekilmesinin ardından İranın Mayıs 2019'da anlaşmadan doğan yükümlülüklerini yerine getirmeyi bıraktığı, bunun sonucu olarak UAEA'ya anlaşmanın uygulanmasını doğrulama ve izleme yetkisini kullanmasına izin verilmediği ve ek protokolün uygulanmasının durdurulduğu ifade edildi.
Ortak metin, İran'ın KOEP kapsamındaki taahhütlerini ihlal ettiğine dikkat çekiyor ve UAEA denetimi dışında kalan tesislerin bulunduğunu, yüksek oranda zenginleştirilmiş uranyum stokuna ilişkin sivil bir gerekçe gösterilmediğini vurguluyor.
Müzakereler ve diplomatik amaç
Açıklamada E3 ülkelerinin son beş yıldır İran ile müzakere masasına dönülmesi ve gerilimin azaltılması amacıyla yoğun diplomasi yürüttüğü, anlaşmanın korunması için iyi niyetle hareket ettikleri belirtildi. E3, aynı zamanda diplomatik yollarla çözüm aramaya devam edeceklerini kaydetti.
Mekanizmanın işletilmesi ve 30 günlük süreç
E3'ün BMGK'ye sunduğu bildirim, 2231 sayılı kararın öngördüğü geri dönüş sürecini başlatıyor. Bu süreçte 30 günlük bir dönem açılıyor. Bu süre zarfında Güvenlik Konseyi, İran'a yönelik yaptırımların kaldırılmasının devamına ilişkin yeni bir karar kabul etmezse, 2015'te kaldırılan BM yaptırımları otomatik olarak yeniden yürürlüğe girecek.
Açıklamada E3, bu 30 günlük süreyi uzatma teklifi sunmak veya İran'la temas kurarak taahhütlerine dönmesini sağlamak için kullanacaklarını belirtiyor.
Hangi yaptırımlar geri dönebilir?
Mekanizmanın işlemeye devam etmesi halinde yeniden geçerli hale gelebilecek kararlar arasında 1696, 1737, 1747, 1803, 1835 ve 1929 sayılı BMGK kararları yer alıyor. Bu kapsamda geri getirilebilecek tedbirler arasında silah ambargosu, İranın nükleer başlık taşıma kapasitesine sahip füze geliştirmesinin yasaklanması ile yüzlerce kişi ve kuruluşa yönelik mali ve seyahat kısıtlamaları bulunuyor.
